Κέιμενο:Αικατερίνη Ζιώγα

Μη  τον  ψάξουμε  μακριά  μας. Ίσως  να  είναι  ο  εαυτός  μας, ίσως  κάποιος  δικός  μας. Ίσως  προπαντός  το  παιδί  μας, αν  είναι  και  έφηβος, γιατί  συνήθως  η  εφηβεία  παρουσιάζει  τέτοια  χαρακτηριστικά.

Μπορούμε  να  τον  συναντήσουμε  σ ΄όλους  τους  χώρους  και  σ ‘ όλες  τις  ηλικίες. Από  τα  μικρά  παιδιά  μέχρι  τα  σεβαστά  γηρατειά, από  τη  νοικοκυρά  μέχρι  τον  επιστήμονα. Είναι  το  αρνητικό  αποκορύφωμα  του  εγωισμού. Το  ένα  άκρο  του, το  ζενίθ, είναι  η  αλαζονεία, η  υπερηφάνεια, το  άλλο  άκρο, το  ναδίρ, είναι  η  ηττοπάθεια.

Το  άτομο  που  έχει  το  κόμπλεξ, όπως  λέμε  αλλιώς  την  ηττοπάθεια, συνήθως  έχει  και  ψυχολογικά  προβλήματα. Αυτό  οφείλεται  σε  κάτι  άσχημο, είτε  σωματικό  ελάττωμα  είναι  τούτο  είτε  άρρωστος  ψυχισμός  είτε  φανταστικό  πρόβλημα  είτε  πραγματικό, αλλά  μεγιστοποιημένο. Άν  συμβαίνει  στην  εφηβεία, μάλλον  έχει  παροδικό  χαρακτήρα, εφόσον  βέβαια  ο  έφηβος  το  καταπολεμήσει  κιόλας  έγκαιρα  και  αποτελεσματικά. Παροδικά  μπορεί  να  ηττοπαθεί, άλλοτε  γιατί  του  φαινεται  πως  έχει  μακριά  χέρια, άλλοτε  πόδια  τέτοια, άλλοτε  του  φαίνεται  ότι  έχει  στραβή  ή  μεγάλη  μύτη, άλλοτε  γιατί  δεν  είναι  όμορφος.  Άλλοτε  δεν  του  κάνει  η  φωνή  του, άλλοτε  μειονεκτεί  για  τους  φτωχούς  και  ταπεινούς  ή  τυχόν  αμόρφωτους  γονείς  του  κ.λ.π….

Σε  άλλη  ηλικία  ο  άνθρωπος  μπορεί  να  ηττοπαθεί  άλλος  για  τη  δουλειά  του, άλλος  για  το  πρόσωπο  που  είναι  κοντά  του  και  δεν  το  αποδέχεται  όπως  είναι, άλλος  για  τον  τρόπο  ζωής  του, άλλος  για  το  γιο  του  που  δεν ” παίρνει  τα  γράμματα”, άλλος  για  τη  σωματική  του  διάπλαση, άλλος  γιατί  στον  εργασιακό  του  χώρο  τον  ταπεινώνει  ο  προ’ι’στάμενος  και  δεν  του  αναγνωρίζει  το  ποιόν  της  δουλειάς  του  ή  άλλος γιατί  στον  ανταγωνισμό  και  στον  αγώνα  για  την  καταξίωση ως  επαγγελματίας ένιωσε  να  παραμερίζεται  και  να  μειώνεται  , άλλος  γιατί  είναι  άρρωστος  και  παίρνει  θεραπευτική  αγωγή  κ.α.

Την  ηττοπάθεια  μπορεί  να  τη  δημιουργήσει  και  το  περιβάλλον  του  σπιτιού  με  το  να  μειώνει  ένα  άτομο  διαρκώς  και  να  τονίζει  τα  αρνητικά  του. Και  το  κοινωνικό  περιβάλλον  επίσης  και  της  εργασίας, όταν  δεν  τον  αποδέχονται  τον  άνθρωπο  με  τις  απόψεις  του  και  τον  περιφρονούν.

Και  το  σχολείο  δημιουργεί  ηττοπαθείς  χαρακτήρες. Και  μάλιστα  ιδιαίτερα. Όταν  π.χ.  ένα  μικρό  μαθητή  του  Δημοτικού  ή  του  Γυμνασίου  τον  ειρωνεύονται  οι  άλλοι  με  διάφορους  χαρακτηρισμούς, επειδή  είναι  ευτραφής. Όταν  το  άλλο παιδί  το  περιθωριοποιούν, επειδή  είναι  ευαίσθητο, ανέκφραστο  και  φρόνιμο. Ή  όταν  κάποιο  άλλο  έχει  ένα  μειονέκτημα  έντονο  που  ίσως  προκαλεί. Τότε  μέχρι  και  στον  ψυχολόγο  μπορεί  να  το  στείλουν  και  στον  ψυχίατρο.

Αποτέλεσμα  είναι  να  αναπτύξουν  τα  πρόσωπα αυτά  μια  μίζερη  ψυχολογία  και  προσωπικότητα. Είναι  υπερευαίσθητα  άτομα και  ή  κλείνονται  στον  εαυτό  τους και  είναι  πολύ  συνεσταλμένα  ή  γίνονται  επιθετικά  και  τα  σπάνε  όλα.Ψάχνουν  τότε  την  καταξίωση  στην  αναρχία, στην  αυθάδεια, στο  συνεχή  αντίλογο. Η  χαρά η  μόνιμη  είναι  άγνωστη  γι ‘ αυτές  τις  ψυχές.  Μόλις  κυριαρχήσει  λίγο  μέσα  τους, χάνεται  με  την  πρώτη  αφορμή. Ζουν  τη – φανταστική  πολλές  φορές – απαξίωση  απ ‘ τους  άλλους  κι  όταν  τη  διαπιστώσουν  κιόλας  μ ‘ ένα  τους  βλέμμα  υποτιμητικό  ή  ένα  τους  λόγο  ταπεινωτικό, νιώθουν  εξουθενωμένες.

Επίσης, όταν  έχουν  φόρτο  εργασίας, δυσκολεύονται  πολύ  να  την αρχίσουν, γιατί  δεν  πιστεύουν  στον  εαυτό  τους  και  τις  δυνατότητές  τους. Η  αυτοεκτίμηση  είναι  πολύ  πεσμένη, η  αυτοπεποίθηση  εδώ  και  καιρό  κλονισμένη. Η  καχυποψία  ως  επί  το  πλείστον  οξυμένη. Έτσι, όταν  ο  ηττοπαθής  βρεθεί  στη  συντροφιά  ή χάνει  τα  λόγια  του  και  αυτοπεριθωριοποιείται  ή  αναπτύσσει  μια  υποκριτική  συμπεριφορά  καυχησιολογώντας

διαρκώς, ενώ  προσπαθεί  μ ‘ αυτόν  τον  τρόπο  να  πείσει  τον  εαυτό  του  και  τους  άλλους  για  τα  ανύπαρκτα – κατά  τη  γνώμη  του  κυρίως – καλά. Υπάρχει  περίπτωση  και  να  σεμνοτυφεί  ή  να  γογγύζει  και  να  ,παραπονιέται  σε  φίλους  του  για  τις  τυχόν  ατέλειές  του, φανταστικές  στο  μεγαλύτερο  βαθμό  ή  υπαρκτές, αλλά  μεγιστοποιημένες.

Να  συμπληρώσουμε  ακόμη  ότι  ο  ηττοπαθής  θίγεται  εύκολα, στενοχωριέται  πολύ  και  δεν  έχει  την  ταπείνωση  να  ξεπεράσει  την  κρίση. Έχει  ένα  κενό  μέσα  του, νιώθει  ανασφάλεια, άγχος, έμμονες  ιδέες  και  καταλαμβάνεται  από  ψυχονευρώσεις. Ζηλεύει  τους  άλλους  και  τους  καλοτυχίζει, γιατί  βλέπει  πάντα  καλύτερα  τα  δικά  τους, έστω  κι  αν  δεν  συμβαίνει  έτσι  στην  πραγματικότητα. Γι ‘ αυτό  το  λόγο  πολλοί   ηττοπαθείς  χαρακτήρες  γίνονται  πιόνια  των  ανθρώπων  που  θαυμάζουν.  Επί  πλέον  ο ηττοπαθής  νιώθει  και  χαιρεκακία, ιδιαίτερα  όταν  τον  ταπεινώνουν  κιόλας.

Το  παράξενο  είναι  ότι  και  ταλαντούχοι  άνθρωποι, ωστόσο  εγωιστές,  μπορεί  να  έχουν  τέτοια  ψυχολογία.                                  Έτσι, όταν  η  ηττοπάθεια  έχει  τέτοια  χαρακτηριστικά  και  δεν  πολεμάται, ενώ  ο  άνθρωπος  που  τον  τυραννά  είναι  και  εσωστρεφής  και  πολύ  ευαίσθητος, μπορεί  να  τον  οδηγήσει  στη  μελαγχολία  και  την  κατάθλιψη. Ίσως, σε  ακραία  περίπτωση, και  στο  νευρικό  κλονισμό.

Συνηθισμένη  και  με  πολλές  συνέπειες  είναι  και  η  θρησκευτική  ηττοπάθεια. Πολλοί  χριστιανοί  είμαστε  κομπλεξικοί. Και  είναι  λυπηρό  να  πηγαίνει  κανείς  στην  Εκκλησία  τακτικά, να  έχει  μυστηριακή  ζωή  και  όταν  βρίσκεται  με  παρέες, να  συρρικνώνεται  ψυχικά  και  να  μην  έχει  το  θάρρος  να  ομολογεί  ή  να  υπερασπίζεται την  πίστη  του. Να  αρνείται  κατ ‘ αυτόν  τον  τρόπο  το  Χριστό. Αυτοί  οι  χριστιανοί  έχουμε  άρρωστο  ψυχισμό, μάλλον  γιατί  έχουμε  άγνοια  των  θεμάτων  της  πίστεώς  μας  και  δεν  μπήκαμε  στον  κόπο  να  τα  ψάξουμε  ή  γιατί  είμαστε  κενοί  από  βιώματα  πνευματικά.

Συμβαίνει  ακόμη  να  ηττοπαθούν  όχι  μόνο  άτομα, αλλά  και  λαοί,  όπως  συγκεκριμένα  η  πατρίδα  μας.

Πώς  και  γιατί –  πριν  η  οικονομική  κρίση  μάς  τα  επιτείνει –  μας  καλλιεργήθηκαν  η  ηττοπάθεια  και   τα  ενοχικά  συμπλέγματα   ίσως  φανεί  στη  συνέχεια. Πάντως  εδώ  και  πολλά  χρόνια  ό,τι  ξενόφερτο  το  θεωρούμε  καλό  και  το  αποδεχόμαστε,  εγκαρδίως  κιόλας,  κι  ό,τι  δικό  μας  το  θεωρούμε  καθυστερημένο  και  ”πισωδρομικό”. Μάλλον,  γιατί  μας  τα  υποτίμησαν  και  μας  ταπείνωσαν  άλλοι  υπερόπτες  ή  γιατί  μας  θέλγει  ο  νεωτερισμός, ο  προοδευτισμός.

Κι  είναι  ωραίο  να  παρακολουθεί  και  να  θαυμάζει  κανείς  την  εξέλιξη, την  πρόοδο. Αυτή  είναι  απόρροια  της  αναζήτησης  και  της  λογικής  του  ανθρώπου, δώρα  κι  αυτά  του  Δημιουργού,που  ωστόσo  είναι  πεπερασμένα. Επομένως κι  ό,τι  ανακαλύπτει  ο  άνθρωπος  μ ‘ αυτά, εξερευνά, διαπιστώνει  και συμπεραίνει  είναι  λίγα  και  ατελή  μπροστά  στο  απόλυτο  και  τέλειο,  στο  οποίο  όμως  τείνουμε  και  προσπαθούμε.

Και  χτίζουμε  έτσι  πολιτισμούς  ατελείς, που  πάντα  θέλουν  συμπλήρωμα  και  διόρθωση. Και  κάθε  λαός  βάζει  το  δικό  του  πετραδάκι, τη  δική  του  ιδιομορφία. Κάθε  αιώνας  αφήνει  τη  δική  του  σφραγίδα.

Ορισμένων  λαών  ο  πολιτισμός  προηγείται.

Σήμερα  προηγμένο  αναγνωρίζουμε  τον  πολιτισμό  και  την  κουλτούρα  της  Δύσης. Είναι  βασικά ανθρωποκεντρικός. Τον  εκτιμούμε  και  τον  θαυμάζουμε  γι ‘ αυτό.  Γιατί  όμως  ο  κόσμος  μας  πάει  απ ‘ το  κακό  στο  χειρότερο  ψυχικά  και  πνευματικά;  Και  τελευταία  και  οικονομικά; Ποια  η  αδυναμία  του;

Σίγουρα  και  κατά  την  πίστη  μας του  λείπει  η  μονάδα   Χριστός , τον  οποίο  γνώρισε  στρεβλωμένα  η  Δύση  απ ‘ τα  λάθη  της  Ρωμαιοκαθολικής  Εκκλησίας  και  γι ‘ αυτό  Tον  απέρριψε. Δημιούργησε  όμως  έτσι  έναν  πολιτισμό  που  μοιάζει  μ ‘ έναν  υπερμεγέθη  γίγαντα  που,  ενώ  φτάνει   με το  ύψος  του  ως  το  φεγγάρι,  είναι  χωλός,  με  ατροφικό  το  ένα  του  πόδι, γιατί  δεν  είναι  και  χριστοκεντρικός.

Να  πού  η  πατρίδα  μας  έδωσε  εξετάσεις  κι  αποδείχτηκε  κομπλεξική. Αυτή  θα  μπορούσε  να  προσθέσει  στον  ανθρωποκεντρικό  πολιτισμό  της  Δύσης  και  το  Χριστοκεντρικό  χαρακτήρα, γιατί  κρατάει  στην  Ορθοδοξία  μας  αναλλοίωτη  κι  ανόθευτη  την  πίστη  στον  Τριαδικό  Θεό, την  οποία  δεν  υπερασπίστηκε, δεν  την  προέβαλε. Και δεν  την  ομολόγησε  στους  Ευρωπαίους  όσο  έπρεπε, όταν  εκείνοι  ή  θαυμαστές  τους  άρχοντες  συμπολίτες  μας  θέλησαν  να  κατεβάσουν  τα  ιερά  μας  σύμβολα, υπερασπιζόμενοι  τάχα  τις  μειονότητες. Ντράπηκε  και  το  Σταυρό  στη  σημαία  της.  Απογυμνώθηκε  γι ΄αυτό  και  η  παιδεία μας  από  κάθε  Χριστομάθεια  και  κάθε  χρηστοήθεια.

Διώχνοντας  ή  παραμερίζοντας  το  Χριστό  , επομένως  και  τις  πατροπαράδοτες  αξίες  μας που  απορρέουν  από  την  πίστη  μας  σ ‘ Αυτόν, κι όλα  τα  άλλα  πήραν  ανάλογη τροπή. Το  βλέπουμε  και  στις  διαλυμένες  μας  οικογένειες.  Στην  ανερμάτιστη   νεολαία  μας,στην  όλο  άγχος  και  κατήφεια  ζωή  των  περισσοτέρων  μας, στα  γεμάτα  απόγνωση  γεροντάκια  μας.

Κι  όμως  κάποτε  δεν  συνέβαινε  έτσι  στην  πατρίδα  μας.  Η  υπέρ  το  δέον  εκτίμηση  του  ξένου  πνεύματος  και  η  δική  μας  ανύπαρκτη  αυτοεκτίμηση  έφεραν  αυτό  το  σάλο.

Κι  όσα  έπρεπε  να  δώσουμε στην  Ευρώπη  και  στην  Αμερική  και τα  θάψαμε  μέσα  μας  ή   αδιαφορήσαμε  γι ‘ αυτά  λόγω  ηττοπάθειάς  μας πρόλαβαν  και  μας  τα δίδαξαν  αυτοί,  ανορθόδοξα  σε  πολλά  σημεία, υλιστικά  εν  πολλοίς, χωρίς  Ουρανό, με  άτονη  την  πίστη  στο  Θεό,με  περιορισμό  μόνο  στον  άνθρωπο.

Μακάρι  να  μη  μας  γίνουν   κήρυκες  κάποτε  αυτοί  οι  άλλοι  και  αυτών  που  σήμερα  οι  Έλληνες  τα  θεωρούμε  ” πισωδρομισμό”  για  τον  ίδιο  λόγο. Ο  Θεός  να  μας  ελεήσει. Θα  είμαστε  και  τότε  άξιοι  της  τύχης  μας.

Ύστερα  απ ‘   όλα  αυτά,νομίζουμε, βγαίνει  το  συμπέρασμα  ότι ο  ηττοπαθής  είναι  μια  αλύτρωτη  ψυχή. Του  χρειάζεται  κατ ‘ αρχήν  αυτογνωσία. Ενίσχυση  της  αυτοεκτίμησής  του  και  της  αυτοπεποίθησης. Χαρά  και  άνεση.

Δεν  ξέρω  αν  ανθρώπινα  κέντρα  μπορούν  να  του  τα  εξασφαλίσουν  αυτά,  χωρίς  να  του  κλονίσουν  άλλα  τόσα. Προσωπικά  όμως  μπορώ  με  τη  χάρη  του  Θεού  να  εγγυηθώ  ότι  του  τα  προσφέρει  δωρεάν  και  με  θαυμαστή  αγάπη   ο  Χριστός, η  Ορθοδοξία, η  Εκκλησία. Ιδού  η  Ρόδος, ιδού  και  το  πήδημα.

Ζιώγα  Κατερίνα(Εκπαιδευτικός)