Με αφορμή την επέτειο της 28^ης Οκτωβρίου μια αναφορά στα γεγονότα του ιστορικού  ΟΧΙ του ελληνικού λαού το 1940 στο φασισμό – ναζισμό, καθώς και στη μετέπειτα μαζική ηρωική πάλη του ενάντια στον κατακτητή και τους ντόπιους συνεργάτες του. Και επειδή, τέτοιου είδους θέματα καμιά φορά αποτελούν αιτίες ή αφορμές αντιπαραθέσεων, αυτή τη φορά, αντί να τα πω «με δικά μου λόγια», ας μελετήσουμε τα γραπτά του Μιχάλη Παπαμαύρου, του μεγάλου παιδαγωγού που έζησε εκείνα τα γεγονότα κι έχει «υπογράψει» τη «γνώμη» του, με ατέλειωτες φυλακίσεις κι εκτοπισμούς απ΄ το μεταπολεμικό κράτος του μίσους, των Άγγλων και των υπηρετών τους, πού ήταν οι δωσίλογοι της κατοχής, συνεργάτες των Γερμανών.. Τα κείμενα που διάλεξα είναι από το «Αναγνωστικό της Γ΄ και Δ΄ τάξης», που έγραψε ο μεγάλος παιδαγωγός όταν ήταν φυλακή στην Αίγινα ( 1947 – διαρκούντος του εμφυλίου) και μάθαινε μ΄ αυτό γράμματα σε ενήλικες αγράμματους ή «μισοεγράμματους» φυλακισμένους.

«Η ΠΡΟΔΟΣΙΑ»

Αμέσως από τις πρώτες ημέρες του πολέμου ο Ελληνικός λαός χύθηκε με μιαν ανείπωτη ορμή ενάντια στον ξένο εισβολέα Ο καυχησιάρης φασίστας, που ήθελε να καταχτήσει την Ελλάδα σε λίγες μέρες, κατάλαβε πόσο γελασμένος ήταν. Ο στρατός της Ελλάδας, όχι μόνο τον έδιωξε από τα σύνορα της χώρας μας, μα και άρχισε να του παίρνει μια – μια τις Αλβανικές πόλεις. Η Κορυτσά, το Αργυρόκαστρο, το Δελβίνο, οι Άγιοι Σαράντα και άλλες Αλβανικές πόλεις έπεσαν στα Ελληνικά χέρια. Και δεν υπάρχει αμφιβολία πως θα παίρναμε ολόκληρη την Αλβανία, θα λευτερώναμε τον Αλβανικό λαό και θα ρίχναμε τον φασίστα εχθρό στη θάλασσα. Μα η ανώτερη διοίκηση του στρατού μας και η κυβέρνηση πρόδωσαν τον Ελληνικό λαό :

Άφησαν το στρατό μας, δηλαδή τα παιδιά του λαού μας, χωρίς πολεμοφόδια, χωρίς ρούχα και χωρίς τροφές απάνω στα χιονισμένα αλβανικά βουνά. Οι στρατιωτικές αποθήκες μέσα στη χώρα ήταν γεμάτες από στρατιωτικά ρούχα. Μα οι στρατιώτες τουρτούριζαν γυμνοί στα χιόνια. Το ίδιο γινότανε με τα τρόφιμα : οι αποθήκες ήταν γεμάτες από κονσέρβες και άλλα τρόφιμα, μα οι στρατιώτες έτρωγαν μήνες ολόκληρους ρέγγες. Ακόμα και τα δέματα, που έστελνε ο λαός, ποτέ δεν έφτασαν στα χέρια των στρατιωτών. Και όλα αυτά γιατί η κυβέρνηση δεν ήθελε να νικήσει ο Ελληνικός λαός, γιατί ήξερε πως ύστερα θα την έδιωχνε απ΄ την εξουσία. Προτιμούσε να νικήσει ο ξένος φασίστας το λαό μας, για να διατηρηθεί στην αρχή.

Μα δεν έφτανε αυτό ! Έπρεπε να ολοκληρωθεί η προδοσία. Γι αυτό όταν τις πρώτες μέρες του Απρίλη 1941, η Γερμανία μας κήρυξε τον πόλεμο, οι αξιωματικοί όχι μόνο δεν επίμεναν σε αντίσταση του στρατού μας ενάντια στο δεύτερο αυτό εχθρό, μα σχεδόν πρότρεπαν τους στρατιώτες να πετάξουν τα όπλα τους και να πάνε στα σπίτια τους. Έτσι, στις 6 Απρίλη του ίδιου έτους, μπήκαν οι Γερμανοί στη χώρα μας και κατέλαβαν όλες τις Ελληνικές πόλεις. Η δυστυχία κι η συμφορά απλώθηκε στη χώρα μας ! Οι Γερμανοί άρχισαν με σύστημα να απογυμνώνουν τη χώρα μας και το λαό μας από όλα τα εφόδιά του : Πήραν τα τρόφιμα, πήραν τα δέρματα, πήραν τα μηχανήματα από τα εργοστάσια. Επίταξαν όλες τις μεγάλες επιχειρήσεις, τα πλοία, τους σιδηροδρόμους, τα αυτοκίνητα, τις τράπεζες. Έτσι ολόκληρη η οικονομική δραστηριότητα του τόπου πέρασε σε Γερμανικά χέρια. Ο Ελληνικός λαός έτρωγε μόνο ό, τι του άφηναν οι γερμανοί και μπορούσε να εργαστεί μόνο σε Γερμανικές δουλειές. Ο λαός πέθαινε μέσα στους δρόμους. Το κάρο της Δημαρχίας κουβαλούσε σωρούς κάθε πρωί τα πτώματα στο νεκροταφείο. Τα χρόνια αυτά, ώσπου έφυγαν οι Γερμανοί από τη χώρα μας, είναι τα μαύρα χρόνια της κατοχής. Μα μαζί είναι και τα χρόνια, που μέσα στη συμφορά ριζοβόλησαν τα σπέρματα της λαϊκής λευτεριάς και λαοκρατίας».

«ΤΟ Ε.Α.Μ.

Όταν ο Γερμανός κατακτητής μπήκε μέσα στη χώρα μας και άρχισε να απογυμνώνει τον τόπο, ο λαός μας έμεινε χωρίς δουλειά και χωρίς τρόφιμα. Τα εργοστάσια έκλεισαν, γιατί δεν είχαν ούτε πρώτες ύλες, ούτε ρεύμα για να εργαστούν. Όσα μόνο ήθελαν να εργαστούν για τους Γερμανούς έπαιρναν ρεύμα. Οι σιδηρόδρομοι σταμάτησαν για τον Ελληνικό λαό. Εργαζόταν σχεδόν μόνο για τους Γερμανούς. Όλες οι μεγάλες επιχειρήσεις έκλεισαν. Και μόνο εκείνες που ήθελαν να εργάζονται για λογαριασμό και για το συμφέρον των Γερμανών μπορούσαν να εργαστούν.

Έτσι, δουλειά δεν υπήρχε, χρήματα δεν υπήρχαν και τρόφιμα δεν υπήρχαν ! Ο Ελληνικός λαός άρχισε να απαθλιώνεται μέρα με τη μέρα όλο και περισσότερο. Ζούσε με τριάντα δράμια ψωμί, που έπαιρνε απ΄ το φούρνο και μερικές σταφίδες, που μπορούσε ακόμα ν΄ αγοράσει όποιος είχε χρήματα ! Οι θάνατοι από την πείνα ήταν αμέτρητοι.

Στις δύσκολες αυτές στιγμές της Πατρίδας μας ο Ελληνικός λαός χωρίστηκε σε δυο μερίδες : Από τη μια μεριά η μεγάλη μάζα του λαού, που αποτελούσε τους αληθινούς πατριώτες , και από την άλλη οι λίγοι πλούσιοι και συνεργάτες των κατακτητών. Οι αληθινοί πατριώτες ζούσαν με το όνειρο της απελευθέρωσης της Πατρίδας μας και μισούσαν τον ξένο και βάρβαρο κατακτητή. Οι άλλοι όμως πλησίαζαν τους Γερμανούς και μπήκαν στην υπηρεσία τους.

Πολλοί μπήκαν στη Γερμανική αστυνομία και σε άλλα Γερμανικά γραφεία. Για να έχουν την αγάπη των Γερμανών και για να παίρνουν απ΄ τις αποθήκες τους τρόφιμα και να καλοπερνούν, πρόδιναν τους συμπατριώτες τους σ΄ αυτούς. Άμα έβλεπαν πατριώτες να πολεμούν τους Γερμανούς κρυφά και να  φροντίζουν ν΄ ανακουφίζουν το βασανισμένο λαό, έτρεχαν και τους κατάδιναν στους Γερμανούς. Οι Γερμανοί τότε τους έπιαναν, τους βασάνιζαν απάνθρωπα και τους φυλάκιζαν στο Χαϊδάρι και σε άλλες φυλακές. Από κει, άλλους έστελναν στη Γερμανία κι άλλους σκότωναν. Μαζί με τους Γερμανούς υπήρχαν και Έλληνες που βασάνιζαν τους συμπατριώτες τους. Σε κάθε Γερμανική αστυνομία υπήρχαν τέτοιοι Έλληνες βασανιστές, που ο λαός τους ξέρει όλους.

Μέσα στην κατάσταση αυτή βρέθηκαν μερικοί μεγάλοι πατριώτες, άνθρωποι του λαού, και ίδρυσαν το Ε.Α.Μ., δηλαδή το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, για τη σωτηρία του Ελληνικού λαού.

Τι είναι το Ε.Α.Μ.; Είναι μια εθνική πατριωτική Ένωση, που ιδρύθηκε για να απελευθερώσει τον Ελληνικό λαό από τον ξένο κατακτητή και από τους ντόπιους εκμεταλλευτές του.

Οι σκοποί του Ε.Α.Μ. ήταν από την αρχή τρεις :

Α) Η επιβίωση του λαού. Δηλαδή να βοηθήσει το λαό να μη πεθάνει από την πείνα. Για το σκοπό αυτό ίδρυσε την Εθνική Αλληλεγγύη (Ε.Α.), που με συσσίτια και άλλα βοηθήματα κατόρθωσε να κρατήσει το λαό στη ζωή.

Β) Η Εθνική Απελευθέρωση. Ζητούσε δηλαδή το διώξιμο από την χώρα μας του ξένου φασίστα κατακτητή.

Γ) Η απολύτρωση του λαού από τους ντόπιους εκμεταλλευτές του.

Για να πραγματοποιήσει τους δυο τελευταίους αυτούς σκοπούς του, ίδρυσε τον «Εθνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό» (Ε.Λ.Α.Σ.). Ίδρυσε την Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (Π.Ε.Ε.Α.) στα ελεύθερα βουνά, που είναι η πρώτη αληθινή λαϊκή κυβέρνηση. Ακόμα ίδρυσε την «Εθνική Πανελλαδική Οργάνωση Νέων» (Ε.Π.Ο.Ν.). Συγκάλεσε συμβούλιο στην Ελεύθερη Ελλάδα και ίδρυσε την Εθνική Πολιτιφυλακή.

Η Π.Ε.Ε.Α. εφάρμοσε την αυτοδιοίκηση των κοινοτήτων, τη Λαϊκή Δικαιοσύνη. Όρισε τη λαϊκή γλώσσα σαν επίσημη γλώσσα του έθνους και έδωσε ψήφο στις γυναίκες.

Έτσι, ο Ελληνικός λαός είχε στο Ε.Α.Μ. τον φυσικό αρχηγό του και καθοδηγητή του. Γι αυτό αμέσως από την αρχή φύσηξε από τη μια άκρη της Ελλάδας ως την άλλη μια ζωογόνα εθνική πνοή, που οδήγησε όλα τα λαϊκά στρώματα και όλους τους αληθινούς Έλληνες κάτω από τη σημαία του Ε.Α.Μ. Μα το Ε.Α.Μ. δεν κυριαρχούσε μόνο μέσα στη Ελλάδα. Παντού όπου υπήρχαν Έλληνες, στην Αίγυπτο, στην Αμερική, στη Σερβία και αλλού, ιδρύθηκαν εαμικές οργανώσεις, που κι αυτές βοήθησαν στην απελευθέρωση του έθνους και του λαού.

ΕΑΜ, ΕΑΜ αντιλαλεί, Όλη η Ελλάδα μια φωνή

Πριν οι γερμανοί φύγουν απ΄ την πατρίδα μας, ενώ η κυβέρνηση των βουνών θα μπορούσε απ΄ την Αθήνα να κυβερνά την Ελλάδα, όμως για να συμφιλιωθούν όλοι οι Έλληνες, δέχτηκε να κάνει κοινή κυβέρνηση με εκείνους που είχαν εγκαταλείψει το λαό στην τύχη του και είχαν φύγει στο Κάιρο. Έτσι έγινε η «Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας», με πρωθυπουργό τον Γ. Παπανδρέου, που τον Οχτώβρη του 1944, όταν έφυγαν οι Γερμανοί, έφτασε στην Αθήνα.

Μα τόσο ο Πρωθυπουργός, όσο και οι υπουργοί, που πριν ήταν μέλη της κυβέρνησης Καΐρου, δεν πολιτεύτηκαν με ειλικρίνεια απέναντι στο Ε.Α.Μ. και στο κίνημα της Αντίστασης. Ενώ ο Πρωθυπουργός από τη μια διαβεβαίωνε στο λόγο του, όταν έφτασε στην Αθήνα, πως «πιστεύει στη λαοκρατία» και πως «δεν δέχεται την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο», από την άλλη ζητούσε από τον Πρωθυπουργό της Αγγλίας τον Τσόρτσιλ να του στείλει στρατεύματα από την Αγγλία, για να πολεμήσει τον Ε.Λ.Α.Σ.

Ακόμα ο στρατηγός Σκόμπυ απαγόρευσε στους αντάρτες του Ε.Λ.Α.Σ. να μπουν στην Αθήνα και ζήτησε τον αφοπλισμό τους, ενώ η ταξιαρχία του Ρίμινι και ο άλλος στρατός, που ήρθε με την Κυβέρνηση του Καΐρου, μπορούσαν να μένουν ένοπλοι. Και επειδή ο Ε.Λ.Α.Σ. δεν δέχτηκε την αδιάντροπη αυτή απαίτηση, οι Άγγλοι εξώθησαν τα πράγματα μέχρι της αληθινής ρήξης. Έτσι δημιουργήθηκε «ο Δεκέμβρης του 1944».

Τριαντατρείς μέρες Εγγλέζοι και Έλληνες φασίστες πολεμούσαν να διώξουν τον Ε.Λ.Α.Σ. από την Αθήνα, μα δεν το κατόρθωσαν. Τα αεροπλάνα του Σκόμπυ και τα Αγγλικά πλοία σκότωναν αδιάκριτα τον άμαχο πληθυσμό. Στο τέλος όμως, ενώ ο Ε.Λ.Α.Σ. μπορούσε να ρίξει στη μάχη τα καλύτερα παλικάρια του, όμως για να μη χύνεται ελληνικό αίμα, αναγκάστηκε να αδειάσει την Αθήνα. Έτσι τα πράγματα κατάληξαν στη συμφωνία της Βάρκιζας. Στη συμφωνία αυτή ορίστηκε πως θα αναγνωριστεί το κίνημα της Εθνικής Αντίστασης. Πως οι αξιωματικοί του Ε.Λ.Α.Σ. θα μπουν στον Εθνικό Στρατό. Πως το κράτος θα ξεκαθαριστεί από τους δωσίλογους και ο στρατός και τα σώματα ασφαλείας από τους αξιωματικούς, που υπηρέτησαν τον καταχτητή και πρόδωσαν τους συμπατριώτες τους.

Αυτά και άλλα όριζε η συμφωνία της Βάρκιζας. Μα απ΄ αυτά τίποτα δεν ετήρησαν οι φασίστες οπαδοί και φίλοι των Άγγλων. Αντίθετα, μόλις έγινε η συμφωνία της Βάρκιζας και κατέβηκαν οι αντάρτες και οι καπεταναίοι του Ε.Λ.Α.Σ. από τα βουνά, τους έπιασε όλους η κυβέρνηση και με άδικες κατηγορίες τους έριξε στις φυλακές. Με νόθο δημοψήφισμα έφεραν πίσω το βασιλιά και με νόθες εκλογές έκαμαν «λαοπρόβλητη» Κυβέρνηση. Έτσι στη Βάρκιζα εξαπατήθηκε ο Ελληνικός Λάος. Στη θέση του Γερμανού καταχτητή, μπήκε ένας άλλος, πιο ξεδιάντροπος και πιο αυθαίρετος καταχτητής : ο Άγγλος που τυραννεί και βασανίζει το λαό μας.

Η ζωή, η τιμή κι η περιουσία των Ελλήνων πολιτών βρίσκεται στη διάθεση των χωροφυλάκων, των χιτών και κάθε τραμπούκου. Οι φυλακές γέμισαν από φυλακισμένους. Τα ξερονήσια του Αιγαίου γέμισαν από εξόριστους, άντρες, γυναίκες και παιδιά. Γυναίκες διώκονται, βιάζονται και κουρεύονται. Αντίθετα, για την ανοικοδόμηση της χώρας, δεν έγινε ούτε μία χειρονομία. Ούτε ένα χωριό, ούτε μια γέφυρα δε χτίστηκε. Όλα έμειναν στο έλεος του κυρίου.

Η εσωτερική φτώχεια, η εξαθλίωση και το χάος έβαλαν τη σφραγίδα τους στη δυστυχισμένη χώρα μας. Και κοντά σ΄ όλα αυτά, καταβαραθρώθηκαν κι όλες οι εθνικές μας διεκδικήσεις.

Έτσι όμως ο Ελληνικός λαός, για να σώσει τη ζωή του και την τιμή του από τους βαρβάρους διώχτες του, αναγκάστηκε άλλη μια φορά ν΄ αρπάξει τα όπλα  και ν΄ ανέβει στο βουνό. Ολόκληρες οικογένειες, ολόκληρα χωριά ανέβηκαν και εξακολουθούν να ανεβαίνουν στα ελεύθερα βουνά ! Το κάνουν για να σώσουν τους εαυτούς τους και να σώσουν την Ελλάδα. Έτσι δημιουργήθηκε πάλι, ένα νέο αντάρτικο. Είναι ο Δημοκρατικός Στρατός της Ελλάδας, με αρχηγούς δοκιμασμένους καπετάνιους του Ε.Λ.Α.Σ. Και ο στρατός αυτός αγωνίζεται σύμφωνα με το πρόγραμμα του Ε.Α.Μ. για την ακεραιότητα και την ανεξαρτησία της πατρίδας μας και για την εσωτερική απελευθέρωση του λαού μας.

Μα ενώ το Ε.Α.Μ. μπορούσε με βοηθό το Δημοκρατικό αυτό Στρατό, να τσακίσει και να εξοντώσει τους αντιπάλους του, όχι μόνο δεν το κάνει, μα αντίθετα κηρύσσει τη συμφιλίωση. Καλεί δηλαδή όλους τους Έλληνες και τους παρασυρμένους και κείνους που ως τώρα πολέμησαν το λαό, να συμφιλιωθούν και να ενωθούν. Και έτσι ενωμένοι και αγαπημένοι να κάμουμε μια Ελλάδα γερή, χαρούμενη κι ευτυχισμένη.

Και η συμφιλίωση έγινε σύνθημα του Ελληνικού λαού! Ο λαός θα συμφιλιωθεί! Και οι λίγοι προδότες θα μείνουν με τη σφραγίδα της προδοσίας στο μέτωπο».

Τότε που τα έγραφε αυτά, ακόμα δεν είχαν εμπλακεί στον εμφύλιο οι Αμερικάνοι, ούτε είχαν πέσει στο Γράμμο οι βόμβες ναπάλμ απ΄ τα αμερικάνικα αεροπλάνα.

Λιάμπας Στέργιος

                                                                                                  Εκπαι