Για τη θεραπεία των ψυχικών νοσημάτων , επομένως και του άγχους –έτσι αρχίσαμε να προσεγγίζουμε το θέμα — δυο παράγοντες μπορούν να βοηθήσουν: η Επιστήμη και η Εκκλησία.
Την Επιστήμη στην προκειμένη περίπτωση εκπροσωπούν η Ψυχολογία και η Ψυχιατρική.

Το είναι του ανθρώπου κατά την Ψυχολογία αποτελείται από τρία στρώματα: το συνειδητό, το υποσυνείδητο και το ασυνείδητο.
Το ένα δέκατο του εαυτού μας ανήκει στο συνειδητό κι εκεί ενυπάρχουν όσα αντιλαμβανόμαστε και μπορούμε να τα ελέγχουμε.

Το υποσυνείδητο καλύπτει τα τρία δέκατα του εαυτού μας, βρίσκεται αμέσως κάτω απ΄το συνειδητό και δεν έχουμε ακριβή γνώση του τι γίνεται εκεί.
Είναι το μέρος, όπου συνωστίζονται καταπιεσμένα βιώματα και συναισθήματά, καλά και άσχημα:φόβου, χαράς, λύπης, ενοχής κ.α..

Στο ασυνείδητο, όπου ανήκουν τα έξι δέκατα του εαυτού μας και το οποίο μοιάζει με ένα σκοτεινό υπόγειο, ενυπάρχουν χίλιες δυο τάσεις, που κληρονομήσαμε και που η μία προσπαθεί να εξοντώσει τις άλλες. Επίσης εκεί κατεβαίνει κι ό,τι απωθεί το υποσυνείδητο.
Εκεί δημιουργούνται συγκρούσεις και μάχες, οι οποίες ρυθμίζουν και κατευθύνουν τη συμπεριφορά μας. Ωστόσο για μας όλα αυτά είναι αθέατα.

Η Αγία Γραφή, πολύ πριν αποφανθεί η Ψυχολογία, είχε πει ότι η καρδιά του ανθρώπου είναι πολύ βαθιά κι όσο κι αν διεισδύσει κανείς μέσα της δε μπορεί να την εξιχνιάσει ( Ιερ.17,9 ).
Αργότερα οι πατέρες της Εκκλησίας προσπάθησαν και κατάφεραν με το φωτισμό του Αγίου Πνεύματος να γνωρίσουν τα μύχια της ανθρώπινης ψυχής. Σ΄αυτό βοήθησε και η μελέτη του λόγου του Θεού.

Στη δημιουργία τώρα των ψυχικών νοσημάτων, όπως προαναφέραμε και σε προηγούμενο άρθρο, κατά τους ειδικούς συμβάλλει το βεβαρημένο υποσυνείδητο με άσχημα καταπιεσμένα συναισθήματα, ανεκπλήρωτες επιθυμίες και τραυματικές εμπειρίες, καθώς και οι ασυνείδητες τάσεις, οι οποίες ζητούν ικανοποίηση και κυριαρχία στο εγώ μας.

Σ΄αυτή τη διάγνωση νομίζουμε δε διαφωνεί καμιά απ΄τις δυο πλευρές. Απλώς η Εκκλησία έχει άλλη θεώρηση του προβλήματος και τη λύση του τη συνδέει με το υπέρλογο.

Για τη θεραπεία τους, όσον αφορά την Επιστήμη, η Ψυχολογία έχει την ψυχανάλυση, με την οποία προσπαθεί να ξεδιαλύνει την αιτία του προβλήματος και ανάλογα να δουλέψει τον ασθενή, για να τον απαλλάξει έτσι απ΄τις πληγές, καθώς και από ό,τι πιέζει τον ψυχικό του κόσμο.

Η Ψυχιατρική χρησιμοποιεί την ψυχοθεραπεία, στην οποία μάλλον ανήκουν οδηγίες και υποδείξεις του ειδικού γιατρού στον ασθενή μετά τη διάγνωση του προβλήματος και, όταν θα το κρίνει απαραίτητο, θα δώσει και τα ανάλογα ψυχοφάρμακα.

Θαυμάσιο το έργο της Επιστήμης. Μπορούμε να φανταστούμε τον εαυτό μας χωρίς αυτήν;
Ούτε όμως μπορούμε να την οικειοποιηθούμε κι ως ανθρώπινο μόνο κατασκεύασμα.
Σίγουρα τα επιτεύγματα της είναι αποτέλεσμα μακροχρόνιων ερευνών και επίπονων προσπαθειών χαρισματούχων ανθρώπων με εξαιρετικό μυαλό.
Ποιος όμως μπορεί να καυχηθεί ότι το μυαλό αυτό δεν είναι δώρο του Δημιουργού ή ότι η προσφορά της Επιστήμης στην ανθρωπότητα είναι έξω απ΄την πρόνοιά Του και το βλέμμα Του;
Πίσω απ΄την επιστήμη κρύβεται η σοφία και η αγάπη του Θεού για τον άνθρωπο, αλλά και του ανθρώπου για το συνάνθρωπο.
Δε μας τα λύνει όλα ωστόσο η Επιστήμη, γιατί το ανθρώπινο μυαλό είναι πεπερασμένο, άρα κι αυτά που πετυχαίνει έχουν όρια.

Ας δούμε όμως τώρα και τη θέση της Εκκλησίας.

Η Εκκλησία υιοθετώντας όλα αυτά προσθέτει ότι ο άνθρωπος είναι δισυπόστατος.
Αποτελείται από αθάνατη ψυχή, για την οποία ο Χριστός ήρθε στη γη και έχυσε το θε’ι’κό Του αίμα στο Γολγοθά, για να την εξαγοράσει απ΄το διάβολο και, τσαλακωμένη όπως ήταν μετά την πτώση των πρωτοπλάστων, να της ξαναδώσει την πρώτη της ομορφιά.
Αποτελείται επίσης και από το σώμα, που ναι μεν τώρα είναι φθαρτό και με το θάνατο αποσυντίθεται και σαπίζει, όπως ο σπόρος που πέφτει στο χώμα, μετά όμως τη δεύτερη παρουσία του Κυρίου θα αναστηθεί, όπως το δέντρο από το σάπιο σπόρο, και θα είναι αθάνατο.
Γι΄αυτό στις προτεραιότητές της είναι να βοηθήσει τον άνθρωπο να συνειδητοποιήσει τον προορισμό του πάνω στη γη.
Κι αυτός είναι, περνώντας επιτυχώς τις διάφορες δοκιμασίες στη γη — που είναι αναπόφευκτες για όλους- και ζώντας πάντα με το θέλημα του Θεού,να γίνει μέλος της επουράνιας Βασιλείας Του, την οποία, επειδή είναι πνευματικής φύσεως και κυριαρχεί πρωτίστως στην καρδιά και την ψυχή του ανθρώπου, την προγεύεται απ΄αυτήν την πρόσκαιρη ζωή. Και είναι γι΄αυτό μακάριος, γιατί έτσι βρίσκει και δίνει νόημα στο καθετί και στον κόσμο αυτόν.
Αυτόν τον προορισμό για να τον πετύχει ο άνθρωπος, πρέπει να αποκαθαρίζει την ψυχή του από ψυχοκτόνα πάθη. Γιατί, όταν αυτά επικαθήσουν επί μακρόν στην ψυχή και δεν εκριζωθούν έγκαιρα, γίνεται ο άνθρωπος ψυχασθενής.
Ψυχοκτόνα είναι τα πάθη που σε μικρό ή μεγάλο ποσοστό κληρονομεί ο άνθρωπος και απ΄τους προγόνους του και αποκτά πρόσθετα ο ίδιος με εσφαλμένη στάση του απέναντι στο Θεό και την αλήθεια, στους άλλους ανθρώπους και στον εαυτό του.

Όπως τα ηλιοτρόπια στρέφονται πάντα προς τον ήλιο, έτσι και ο άνθρωπος, πλασμένος για το Θεό, Τον αναζητάει ανήσυχα και στρέφεται πάντα προς Αυτόν. Όταν όμως λαθέψει σ΄αυτήν την αναζήτηση και δεν Τον βρει, τότε βάζει υποκατάστατα στη θέση Του, οπότε επικρατεί σύγχυση στην ψυχή του κι αρχίζουν έτσι τα διάφορα ψυχικά νοσήματα.
Π.χ θεοποιεί τον εαυτό του κι εκεί που νιώθει δυνατός για το καθετί και αλαζονεύεται, ξαφνικά του πεθαίνει ένα αγαπητό του πρόσωπο και τότε κυριεύεται από ανασφάλεια και άγχος, σε αντίθεση με εκείνον που πιστεύει στο Θεό, ξέρει να Τον εμπιστεύεται και γνωρίζει και τη δύναμη της προσευχής.
Ή όταν με κλονισμένη την πίστη στους ανθρώπους, με τους οποίους είχε συνδέσει τα όνειρά του κι όλη του την αγάπη, μένει χωρίς ελπίδα. Φοβερή εμπειρία. Φτάνει στην κατάθλιψη, στην αυτοκτονία κ.λ.π
Ή όταν αποφεύγει να δει κατάματα την πραγματικότητα της ζωής και καταφεύγει σε συμβιβασμούς, που του θάβουν κάθε μεταφυσική αναζήτηση. Τότε ζει με διαρκή κενά, που όλο τον κυνηγούν και δεν έχει εσωτερική ειρήνη.

Εσφαλμένη στάση απέναντι στους συνανθρώπους του έχει ο καθένας μας, όταν του λείπει η γνήσια και ανυπόκριτη αγάπη, όπως μας τη δίδαξε και την απαιτεί ο Θεάνθρωπος Κύριός μας.
Όταν λείπει αυτή, κυριαρχούν τα μίση και οι κακίες.
Αυτά όμως γίνονται αιτία για πολλές ψυχασθένειες. Π.χ πώς να έχει ειρήνη ένας που φθονεί και κατακυριεύεται απ΄τη ζηλοφθονία. Που φθείρεται και λιώνει απ΄ την εκδικητικότητα. Που ταράζεται, αν είναι υπερευαίσθητος κιόλας, σε μεγάλο βαθμό απ΄τα προσβλητικά λόγια του όποιου διπλανού του κ.α.
Καταντά έτσι με μίζερη ψυχολογία και ανάλογα προβλήματα, που σε γενικές γραμμές είναι ή να προσκολλάται άρρωστα, παθολογικά στους άλλους ανθρώπους ή να παίρνει εχθρική στάση απέναντί τους ή να αδιαφορεί γι΄αυτούς και να απομονώνεται.

Εσφαλμένη στάση απέναντι στον εαυτό μας έχουμε, όταν τον κολακεύουμε και του επιτρέπουμε να παραβαίνει το νόμο του Θεού, πράγμα που γεμίζει την ψυχή με ενοχές και που, όταν αυτές χρονίζουν, όντως δημιουργούν βεβαρημένο υποσυνείδητο.

Για τη θεραπεία των ψυχικών νοσημάτων η Εκκλησία βοηθάει και πριν και μετά την εμφάνισή τους τον άνθρωπο.

Συνοψίζοντας μπορούμε να πούμε ότι η Επιστήμη έχει πιο περιορισμένους ορίζοντες, γιατί βλέπει τον άνθρωπο μόνο ως κάτοικο της γης, η Εκκλησία στρέφει τους προβολείς της και πέρα από τον τάφο. Μεριμνά πρώτα για την πολιτογράφησή του ανθρώπου στην επουράνια Ιερουσαλήμ και μετά τον μελετάει και ως κάτοικο της γης,όπου βρίσκει να τον απασχολούν τα ίδια προβλήματα, που βρίσκει και η Επιστήμη.
Και για να εκφραστούμε με τη μαθηματική γλώσσα, η Εκκλησία στην προκειμένη περίπτωση είναι υπερσύνολο της Επιστήμης. Αυτό σημαίνει δε συγκρούονται και δεν πρέπει να συγκρούονται.

Περισσότερα στο επόμενο άρθρο.
Ζιώγα Κατερίνα

Εκπαιδευτικός