Τι ήταν ο ελληνικός εμφύλιος; Πώς προέκυψε; Ποιοι οι συσχετισμοί δυνάμεων; Πολύπλοκα ερωτήματα, τα οποία αναλαμβάνουν να φωτίσουν πολύπλευρα οι μελέτες που ακολουθούν.

Στον κατάλογο θα μπορούσαν φυσικά να περιλαμβάνονται κι άλλοι τίτλοι, ωστόσο κάτι τέτοιο θα ήταν δύσκολο για τον περιορισμένο χώρο ενός άρθρου.

ΒΙΒΛΙΑ

Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος: η εμπλοκή του ΚΚΕ

Φίλιππος Ηλιού

Θεμέλιο, 2004
386 σελ.
ISBN 960-310-305-5, ISBN-13 978-960-310-305-9, [Κυκλοφορεί] Τιμή € 26,63

Τεκμήρια εξαιρετικής σημασίας, τα επίσημα κείμενα που αναδημοσιεύονται εδώ, αποτυπώνουν τους πολιτικούς και τους στρατιωτικούς σχεδιασμούς της ηγεσίας του ΚΚΕ, που αποκρυσταλλώνονται από τον Απρίλιο έως τον Σεπτέμβριο του 1947. Είναι η κρίσιμη περίοδος κατά την οποία το ΚΚΕ εκτιμά ότι έχουν εξαντληθεί όλα τα περιθώρια για μια πολιτική λύση του ελληνικού προβλήματος, και ότι ακόμη και ο συνδυασμός των πολιτικών αγώνων με το ένοπλο κίνημα, που αποσκοπούσε στη δημιουργία των όρων για την επίτευξη ενός αποδεκτού πολιτικού συμβιβασμού, είχε εξαντλήσει τα περιθώριά του. Το ΚΚΕ θεωρεί, τώρα πια, ότι είναι σε θέση να επικρατήσει σε μια ένοπλη αναμέτρηση με τους αντιπάλους του, υπό την προϋπόθεση ότι θα είχε εξασφαλίσει τη στήριξη, πάντως, της Σοβιετικής Ένωσης και της Γιουγκοσλαβίας. Και φυσικά την έγκρισή τους.

Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος, 1943-1950

Μελέτες για την πόλωση

Lars Baerentzen, David Η. Close, John L. Hondros, John O. Iatrides, Ole L. Smith, Thanos M. Veremis
επιμέλεια: David Η. Close
μετάφραση: Γιάννης Σπανδωνής
επιμέλεια: Φοίβος Οικονομίδης

Φιλίστωρ, 2000
367 σελ.
ISBN 960-369-016-3, ISBN-13 978-960-369-016-0, [Κυκλοφορεί] Τιμή € 18,35

Γιατί ήταν η Ελλάδα ένα διεθνές πεδίο μάχης;
– Ποια ζητήματα βρέθηκαν στο επίκεντρο του ελληνικού εμφυλίου πολέμου;
– Ποιες ήταν οι συνέπειες αυτού του αδελφοκτόνου πολέμου στη σύγχρονη Ελλάδα;

Εδώ έχουμε μια από τις πιο αξιόλογες ξένες εκδόσεις για την ελληνική πρόσφατη ιστορία, η οποία επικεντρώνεται στο δράμα που έζησε η Ελλάδα έπειτα από την εποποιία του απελευθερωτικού αγώνα και της εθνικής αντίστασης. Τα κείμενα του βιβλίου που παρακολουθούν τη νεότερη ελληνική ιστορία από την κατοχή και μέχρι την πτώση της χούντας το 1974, υπογράφουν ειδικοί καταξιωμένοι μελετητές και ιστορικοί, όπως ο Γιάννης Χόνδρος, ο Όλε Σμιθ, ο Λαρς Μπέρεντζεν, ο Θάνος Βερέμης και ο Γιάννης Ιατρίδης. Η όλη επιμέλεια του έργου, η εισαγωγή και ειδικά κεφάλαια για τις αιτίες του εμφυλίου πολέμου και την ανασυγκρότηση της δεξιάς μετά την απελευθέρωση με την επέμβαση και τη στήριξη των ξένων, φέρουν την υπογραφή του Ντέιβιντ Κλόουζ. Το βιβλίο εκδόθηκε ταυτόχρονα στην Αγγλία, τον Καναδά και την Αμερική και καταγράφηκε σαν ένα από τα χρησιμότερα βοηθήματα για αναγνώστες με ευρύτερα ενδιαφέροντα στην ευρωπαϊκή ιστορία, αλλά και για όσους μελετούν και εξειδικεύονται στην κρίσιμη περίοδο της κατοχής, της αντίσταση και του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα.

Περιέχονται τα κείμενα:
– David H. Close, “Εισαγωγή”
– Γιάννης Χόνδρος, “Η Ελλάδα και η γερμανική Κατοχή”
– Ole L. Smith, “”Ο πρώτος γύρος”: εμφύλιος πόλεμος κατά την Κατοχή”
– Lars Baerentzen, David H. Close, “Η ήττα του ΕΑΜ από τους Βρετανούς, 1944-45″
– David H. Close, Θάνος Βερέμης, “Ο στρατιωτικός αγώνας, 1945-49″
– Ole L. Smith, “Το ελληνικό κομμουνιστικό κόμμα, 1945-49″
– David H. Close, “Η ανοικοδόμηση του κράτους της Δεξιάς”
– Ι. Ο. Ιατρίδης, “Η Βρετανία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ελλάδα, 1945-49″
– David H. Close, “Η κληρονομιά”

Εμφύλιος

Πολιτισμικό τραύμα

Γιώργος Αντωνίου, Νίκος Δεμερτζής, Νίκος Μαραντζίδης, Παναγής Παναγιωτόπουλος, Ελένη Πασχαλούδη, Νίκος Σιδέρης, Κατερίνα Θ. Τσέκου, Βιολέτα Χιονίδου

επιμέλεια: Νίκος Δεμερτζής, Ελένη Πασχαλούδη, Γιώργος Αντωνίου

Αλεξάνδρεια, 2013
351 σελ.
ISBN 978-960-221-566-1, [Κυκλοφορεί] Τιμή € 18,11

Από τη “λήθη” στην “εθνική συμφιλίωση” κι από κει στην “αναστοχαστική επεξεργασία” του εμφύλιου παρελθόντος: μέσω αυτής της διαδρομής θα έλεγε κανείς πως αντιμετωπίστηκε ο Εμφύλιος Πόλεμος στην ελληνική δημόσια σφαίρα. Παρόλο που για σαράντα περίπου χρόνια (1949-1990) δεν υπήρχε θέση γι’ αυτόν στο δημόσιο λόγο, κι ενώ επισκιάστηκε από την αφήγηση της “εθνικής αντίστασης”, ο Εμφύλιος δεν έπαψε να αποτελεί ένα παροντικό παρελθόν. Μάλιστα, από τη δεκαετία του ’90 εγγράφεται πολλαπλώς και με εκθετικό τρόπο στους “πολέμους της μνήμης” όσον αφορά τη δεκαετία του ’40 και άρα στο γενικότερο τελικά ερώτημα “με ποιους όρους “θυμάται” και “ξεχνά” η κοινωνία το παρελθόν της”. Έκτοτε, πρωταγωνιστές, ακτιβιστές, πολιτικά κόμματα, κυβερνήσεις, διανοούμενοι, καλλιτέχνες, δημοσιογράφοι, ιστορικοί και κοινωνικοί επιστήμονες όχι μόνο έχουν ανασύρει τον Εμφύλιο από την αφάνεια, αλλά επιχειρηματολογούν εναντιωματικά γύρω από το πώς και το γιατί, μετατρέποντας έτσι τη συλλογική και εν πολλοίς διαγενεακή οδύνη σε πολιτισμικό τραύμα.

Αποτελώντας τα δραματικά στοιχεία του τραύματος, στη δημόσια αυτή αναστοχαστική διαδικασία, μνήμη, συναίσθημα και ταυτότητα αλληλεπιδρούν στο πλαίσιο της ολοπαγούς κρίσης που βιώνει το σύνολο σχεδόν της ελληνικής κοινωνίας. Με λιγότερες πλέον αυταπάτες, οι διαφορετικές ερμηνείες του Εμφυλίου μας βοηθούν να κατανοήσουμε όχι τόσο το παρελθόν αλλά κυρίως το παρόν και τους μηχανισμούς με τους οποίους συγκροτείται η προσδοκία του μέλλοντος.

Με αφετηρία τη θεωρία του “πολιτισμικού τραύματος”, το βιβλίο αυτό καλύπτει κρυφές και ξεχασμένες όψεις του ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου χρησιμοποιώντας εναλλακτικά εννοιολογικά εργαλεία και θέτοντας νέα ερωτήματα.

Κατοχή, αντίσταση, εμφύλιος

Η Αιτωλοακαρνανία στη δεκαετία 1940-1950

επιμέλεια: Κωνσταντίνα Μπάδα, Θανάσης Δ. Σφήκας
κείμενα: Hermann Frank Meyer, Στράτος Δορδανάς, Yitzchak Kerem, Ευάγγελος Τζούκας, Λάμπρος Φλιτούρης, Απόστολος Βετσόπουλος, Έφη Αργυρού, Βασίλης Πατρώνης, Μαρία Ν. Αγγέλη, Χρήστος Μπακάλης, Μαρία Μπακοδήμα, Μαρία Παν. Παναγιωτοπούλου, Αθανάσιος Δ. Σταμάτης, Βασιλική Λάζου, Χριστίνα (Χρυσάνθη) Βαμβούρη, Θωμάς Κυριάκης, Χριστίνα Πετροπούλου, Χρυσούλα Καραντζή, Σοφία Κασβίκη, Ιωάννης Νεραντζής, Κωνσταντίνα Μπάδα, Βασίλης Κ. Δαλκαβούκης, Ευρυδίκη Παπάζογλου, Ιωάννα Θωμοπούλου, Βασιλική Σακκά

Παρασκήνιο, 2010
534 σελ.
ISBN 978-960-8342-82-8, [Κυκλοφορεί] Τιμή € 27,26

Η μελέτη του τοπικού στις επιστήμες της Λαογραφίας, της Ανθρωπολογίας και της Ιστορίας έχει αποδώσει πολύπλευρη και συνολική γνώση για την κοινωνία και τον πολιτισμό της μικρής κλίμακας, με την προϋπόθεση ότι οι προσεγγίσεις δεν αντιμετωπίζουν τις κοινωνίες αυτές ως κλειστά και αυτόνομα συστήματα, αλλά ως επί μέρους σύνολα, τα οποία διαμορφώνονται στη βάση των ενδογενών οικονομικών, κοινωνικών παραγόντων και δυναμικών τους, καθώς και των αντίστοιχων εξωγενών παραγόντων που λειτουργούν σε εθνικό – κεντρικό επίπεδο.

Το ενδιαφέρον για τη μελέτη της τοπικής διάστασης υπαγορεύτηκε καταρχήν από την ανάγκη να μελετηθεί περισσότερο μια περιοχή, η Αιτωλοακαρνανία, η οποία συμμετείχε ενεργά σε όλες τις εξελίξεις της δεκαετίας 1940-1950, ωστόσο η έρευνα γι’ αυτήν παραμένει ακόμα περιορισμένη. Επιπλέον, η επικέντρωση του ενδιαφέροντος στην τοπική διάσταση βασίζεται στην αντίληψη ότι η ιστορία εκείνης της δεκαετίας δεν φαίνεται να συγκροτεί μια ενιαία, γενική και μονοδιάστατη εμπειρία. Αντίθετα, όλο και συχνότερα η έρευνα δείχνει ότι οι τοπικές ιστορίες είναι “υπόφορες” του πολιτισμού και της δυναμικής του τοπικού πεδίου, και ως εκ τούτου η μελέτη τους μπορεί να αναδείξει αφενός τις ιδιαιτερότητες, και αφετέρου να προβεί στους απαραίτητους συσχετισμούς της τοπικής ιστορικής εμπειρίας με την κεντρική πολιτική σκηνή, συναρθρώνοντας σε ένα ενιαίο σχήμα τα ερωτήματα και τις ερμηνευτικές προτάσεις που αφορούν τόσο το κέντρο όσο και την περιφέρεια.

Υπό αυτή την οπτική, ο ανά χείρας συλλογικός τόμος επιχειρεί να συμβάλει στη μελέτη της τοπικής ιστορίας και της μνήμης της δεκαετίας 1940-1950 στην Αιτωλοακαρνανία, στην αποτύπωση των τοπικών ιστορικών και πολιτισμικών παραμέτρων που συγκροτούν την εσωτερική δυναμική του τόπου, και στην ανάδειξη της τοπικής ιδιαιτερότητας, ως στοιχείου όμως συστατικού που συναρθρώνεται με το γενικό.

iefimerida