Η ποιότητα ζωής θεωρείται το ύψιστο αγαθό που μπορούν να διασφαλίσουν οι σύγχρονες κοινωνίες στους πολίτες τους. Για πολλούς, το σημαντικότερο χαρακτηριστικό που προσδίδει ποιότητα σε μια ανθρώπινη ζωή είναι η υγεία.

Η πεποίθηση αυτή αποτελεί μία αξία που Ευρωπαίοι και Αμερικάνοι ασπαζόμαστε πλέον σε σημείο που να θεωρούμε ότι η απουσία της καλής υγείας είναι αρκετή για να καθιστά την συνέχιση της ζωής ανεπιθύμητη.

Τα ουσιαστικότερα κριτήρια για να αποφασισθεί, είτε από τον ίδιο τον ασθενή είτε από κάποια ειδική επιτροπή, αν μια ανθρώπινη ζωή αξίζει να συνεχιστεί είναι ο βαθμός της εξάρτησης που βιώνει ο πάσχοντας στην καθημερινότητά του, αλλά και ο βαθμός του πόνου που είναι ικανό να αντέξει ένα σώμα χωρίς να απολέσει το πρόσωπο την αξιοπρέπειά του και την επιθυμία για επιβίωση.

Τα όρια, ωστόσο, δεν είναι σαφή και σίγουρα δεν είναι για όλους τα ίδια. Τόσο το στρατόπεδο των υποστηρικτών της «ιατρικά υποβοηθούμενης αυτοκτονίας», όπως έχει επικρατήσει να λέγεται, όσο και εκείνο των πολέμιών της, παρουσιάζουν ισχυρά επιχειρήματα.

Όσοι εναντιώνονται σε κάθε μορφή ευθανασίας ισχυρίζονται ότι είναι ανήθικο η πολιτεία να προσφέρει αρωγή στους πολίτες της για να πεθάνουν. Επιπλέον, υπάρχουν αρκετοί γιατροί που αρνούνται να πάρουν μέρος σε τέτοιες διαδικασίες, θεωρώντας ότι προδίδουν τον όρκο του Ιπποκράτη, καθώς ο ρόλος τους είναι να θεραπεύουν τα νοσήματα και να παρατείνουν την ανθρώπινη ζωή και όχι να βοηθούν τον ασθενή να αυτοκτονήσει. Τέλος, υπάρχουν όλοι αυτοί που απορρίπτουν την ευθανασία για καθαρά θρησκευτικούς λόγους.

Τα επιχειρήματα υπέρ της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας είναι εξίσου ισχυρά. Οι υπέρμαχοι υποστηρίζουν ότι σε μια ελεύθερη, πλουραλιστική κοινωνία οι νομικές και πολιτικές αποφάσεις δεν είναι δυνατόν να καθορίζονται από κάποιο θρησκευτικό δόγμα και ότι στην πραγματικότητα οι θρησκευτικές αντιλήψεις δεν μπορούν να επιβάλλονται σε όσους δεν τις ασπάζονται και επιλέγουν έλλογα να θέσουν τέλος στη ζωή τους.

Οι γιατροί, προσθέτουν, είναι υπεύθυνοι για την σωματική και ψυχική ευεξία των ασθενών και όταν αυτή -σε περιπτώσεις εκφυλιστικών ασθενειών χωρίς ελπίδα βελτίωσης- είναι αδύνατον να διασφαλιστεί, βοηθώντας τον ασθενή να βάλει τέλος στην επώδυνη ζωή του δεν τον βλάπτουν, μα του προσφέρουν αντίθετα την απαραίτητη ανακούφιση. Όσον αφορά την πολιτεία, ο ρόλος της είναι να συμπαραστέκεται στον ασθενή και να στηρίζει την όποια απόφασή του και όχι να του υποδεικνύει τι θα κάνει.

Η αλήθεια είναι ότι τις τελευταίες δεκαετίες η κοινή γνώμη στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες αλλά και σε αρκετές αμερικάνικες πολιτείες στρέφεται υπέρ της ευθανασίας, γεγονός που αντικατοπτρίζεται και στις αποφάσεις των κυβερνήσεων. Η Ολλανδία νομιμοποίησε την ιατρικά υποβοηθούμενη αυτοκτονία το 2001 και το Βέλγιο το 2002.

Η Ελβετία επιτρέπει σε κάθε ενήλικα -ακόμη κι αν δεν είναι άρρωστος, ή μόνιμος κάτοικος Ελβετίας- να θέσει τέλος στη ζωή του υπό την επίβλεψη και την αρωγή της ιατρικής επιστήμης. Το Κεμπέκ νομιμοποίησε πρόσφατα την ιατρικά υποβοηθούμενη αυτοκτονία για όσους πάσχουν από ανίατες ασθένειες, κάτι που ισχύει επίσης στο Λουξεμβούργο και πέντε αμερικάνικες πολιτείες (Ουάσινγκτον, Όρεγκον, Μοντάνα, Βερμόντ και Νέο Μεξικό).

Τόσο ο Φρανσουά Ολάντ, όσο και ο Ντέιβιντ Κάμερον έχουν φέρει το τελευταίο διάστημα το θέμα στο Κοινοβούλιο και στη Βουλή των Λόρδων, αντίστοιχα. Ο Γάλλος πρόεδρος φαίνεται πρόθυμος να περάσει ψήφισμα υπέρ της ιατρικά υποβοηθούμενης αυτοκτονίας σε ορισμένες περιπτώσεις και ο Βρετανός πρωθυπουργός, αν και διαφωνεί με το μέτρο, συμβούλευσε τους βουλευτές του να ψηφίσουν κατά συνείδηση.

Πιστεύω ότι σε μια κοινωνία όπου λειτουργεί άριστα το κατάλληλο νομικό πλαίσιο, έλλογα υποκείμενα που επιλέγουν να θέσουν τέλος σε μια ζωή γεμάτη ανυπόφορο σωματικό πόνο, θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα να πραγματώνουν, υπό ιατρική επίβλεψη, την επιλογή τους.

Θα τόνιζα όμως ότι δεν πρέπει να αγνοήσουμε κάποιες διαστάσεις, οικονομικού χαρακτήρα, που ίσως επηρεάζουν τις πολιτικές αποφάσεις αρκετών κυβερνήσεων: λόγου χάριν, αναρωτιέμαι μήπως το δυσθεώρητο κόστος ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης πασχόντων από εκφυλιστικές και ανίατες ασθένειες, αποτελεί έναν από τους παράγοντες διαμόρφωσης της πολιτικής υγείας σε αρκετά κράτη.

Κατά πόσον τέτοιοι παράγοντες επιτρέπεται να καθορίζουν το νομικό καθεστώς της ευθανασίας είναι ένα καίριο ηθικό ζήτημα. Το κυριότερο όμως είναι να διευρυνθεί και στη χώρα μας η ορθολογική συζήτηση για ένα ζήτημα ζωής και θανάτου.