«Στοπ» στους όρους δόμησης, όπως αυτοί ορίζονται από τον Νέο Οικοδομικό Κανονισμό, βάζει το Συμβούλιο της Επικρατείας. Με μια απόφαση-σταθμό που καθορίζει τους όρους πολεοδομίας στην Ελλάδα, η Ολομέλεια του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου έκρινε πως συγκεκριμένες διατάξεις του Νόμου 4067/2012 (ΝΟΚ) είναι αντίθετες προς το Σύνταγμα και άρα δεν μπορούν να συνεχίσουν να αποτελούν νόμο του κράτους. Είχαν προηγηθεί προσφυγές από αρκετούς δήμους της χώρας.

Η απόφαση του ΣτΕ αποτελεί βόμβα στα θεμέλια όλης της λογικής του νόμου, αφού κρίνεται πως είναι αντίθετη με το Σύνταγμα η θεσμοθέτηση των λεγόμενων «μπόνους», των κινήτρων επαύξησης, δηλαδή, του συντελεστή δόμησης και του ύψους των κτιρίων, με αντιστάθμισμα την ενεργειακή αναβάθμισή τους και την αύξηση των χώρων πρασίνου.

Η απόφαση

Οπως αναφέρεται σε ανακοίνωση του πρόεδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας Μιχάλη Πικραμμένου, το πλέγμα των διατάξεων του ΝΟΚ που καθορίζουν την παροχή αυτών των κινήτρων (άρθρα 10, 15 παρ. 8, 19 παρ. 2 και 25 του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού) κρίθηκε αντίθετο με το άρθρο 24 του Συντάγματος περί προστασίας του περιβάλλοντος.

Ο λόγος της αντισυνταγματικότητας δεν αφορά το σύνολο του πνεύματος και του περιεχομένου των διατάξεων, αλλά το γεγονός ότι παρέχεται με τις διατάξεις αυτές, απευθείας στις υπηρεσίες δόμησης, η δυνατότητα να εκδίδουν οικοδομικές άδειες, κατ’ απόκλιση, και μάλιστα ουσιώδη, από τους ισχύοντες κατά το πολεοδομικό καθεστώς κάθε περιοχής όρους δόμησης.

«Τα παρεχόμενα με τις διατάξεις αυτές κίνητρα πρέπει να έχουν ληφθεί υπ’ όψιν και να έχουν σταθμισθεί οι συνέπειές τους στο οικιστικό περιβάλλον κάθε περιοχής κατά το στάδιο του πολεοδομικού σχεδιασμού, κατόπιν ειδικής επιστημονικής μελέτης που να τεκμηριώνει τις περιεχόμενες στις διατάξεις αυτές ρυθμίσεις σε σχέση με τις ιδιαιτερότητες και την εν γένει φυσιογνωμία κάθε οικισμού», αναφέρεται στην απόφαση, όπως εξηγείται στην ανακοίνωση του προέδρου του ΣτΕ.

Δώματα

Παράλληλα, η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας, με την ίδια απόφαση, έκρινε ότι αντίκειται στο Σύνταγμα και η διάταξη του άρθρου 11 παραγράφου 6 του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού, η οποία ορίζει ότι δεν προσμετρώνται στον συντελεστή δόμησης τα πατάρια και οι χώροι κύριας χρήσης 35 τ.μ. στο δώμα της οικοδομής. Κατά τους δικαστές, η κατασκευή τους θα πρέπει να διεξάγεται με τους χώρους αυτούς προσμετρώμενους στον συντελεστή δόμησης, με τους προσφεύγοντες πολίτες και δημοτικές αρχές να υποστηρίζουν στις αιτήσεις τους πως η διάταξη ουσιαστικά έδινε τη δυνατότητα να κατασκευάζεται ένας επιπλέον όροφος στις οικοδομές, επιβαρύνοντας περαιτέρω τις ήδη βεβαρημένες (ειδικά στις μεγαλουπόλεις, σε Αττική και Θεσσαλονίκη) οικιστικές συνθήκες.
Επιπλέον, αντισυνταγματική κρίθηκε και η διάταξη του άρθρου 19 παρ. 2 του ΝΟΚ, σύμφωνα με την οποία η πισίνα μπορεί να εξομοιωθεί με φυτεμένη επιφάνεια.
Ετσι, οι οικοδομικές άδειες που προσβάλλονται για τους λόγους αυτούς κρίνονται επίσης άκυρες.

Αντίθετα, σύμφωνη με το Σύνταγμα κρίθηκε η μη προσμέτρηση στον συντελεστή δόμησης των κλιμακοστασίων και των έρκερ.

Χωρίς αναδρομικότητα

Ιδιαίτερη σημασία ως προς την απόφαση των δικαστών του ΣτΕ έχει το χρονικό σημείο της εφαρμογής της. Οι Σύμβουλοι Επικρατείας στάθμισαν από τη μία τις αρχές της ασφάλειας δικαίου, της προβλεψιμότητας και της προστατευόμενης εμπιστοσύνης των διοικούμενων και αφετέρου το δημόσιο συμφέρον και έκριναν ότι η απόφαση δεν μπορεί να καταλάβει τις οικοδομικές άδειες, των οποίων η υλοποίηση (δηλαδή οι οικοδομικές εργασίες) έχει αποδεδειγμένα αρχίσει πριν από τη χθεσινή ανακοίνωση και δεν είχαν μέχρι στιγμής προσβληθεί από κάποιον πολίτη ή αρχή. Από την άλλη, ωστόσο, περιλαμβάνει όλες τις υποθέσεις οι οποίες εκκρεμούν στα δικαστήρια, μετά από σχετική προσφυγή. Η απόφαση του ΣτΕ ελήφθη μετά από τέσσερις διασκέψεις της Ολομέλειας, η οποία συνεδρίασε επί τεσσάρων υποθέσεων που αφορούν τις οικοδομικές άδειες, αφού πρώτα αυτές είχαν παραπεμφθεί από το Ε΄ Τμήμα του Ανώτατου Ακυρωτικού λόγω σπουδαιότητας και προκειμένου να κριθούν τα ζητήματα συνταγματικότητας που ανέκυπταν. Η δημοσίευση ολόκληρου του πολυσέλιδου σκεπτικού της Ολομέλειας του ΣτΕ αναμένεται εντός του Ιανουαρίου του 2025.

Νέα νομοθετική ρύθμιση με κίνητρα

Δεν θα επηρεαστεί καμία υφιστάμενη οικοδομή από την Απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, επεσήμανε μεταξύ άλλων σε δήλωσή του ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θεόδωρος Σκυλακάκης. Οπως είπε, η απόφαση για τον Νέο Οικοδομικό Κανονισμό (μια νομοθεσία του 2012) αφορά -κατά κύριο λόγο- στη νομολογία του για τη συνταγματικά προβλεπόμενη ανάγκη τοπικού, πολεοδομικού σχεδιασμού.

Ποιους επηρεάζει

«Είναι σημαντικό ότι με την απόφαση αυτή δεν επηρεάζεται καμία υφιστάμενη οικοδομή (πλην όσων αποτελούν, ήδη, αντικείμενο προσφυγής), είτε αυτή έχει ολοκληρωθεί είτε με οποιονδήποτε τρόπο έχουν αρχίσει οι εργασίες σε αυτή. Κάτι, που θα δημιουργούσε πολύ σοβαρή ανασφάλεια δικαίου και θα επηρέαζε αρνητικά χιλιάδες πολίτες και επαγγελματίες», τόνισε ο υπουργός.

Ταυτόχρονα, όπως είπε, «με την απόφαση αυτή επιβεβαιώνεται η δυνατότητα να υπάρχουν, όπου είναι ανάγκη για λόγους περιβαλλοντικούς ή άλλους, ειδικά κίνητρα (bonus) σε ό,τι αφορά στα ύψη, στα δώματα, στις φυτεμένες στέγες κ.λπ. Και αυτό είναι σημαντικό, διότι τα εργαλεία αυτά είναι απολύτως απαραίτητα για την αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, ιδίως στις πυκνοδομημένες περιοχές, καθώς ο τρόπος που είναι σήμερα δομημένες οι μεγαλουπόλεις μας (μεγάλη κάλυψη, με μικρό ύψος) τις καθιστά μη βιώσιμες μακροχρόνια σε ένα περιβάλλον οξυνόμενης κλιματικής κρίσης και αυξημένων θερμοκρασιών. Τα κίνητρα αυτά θα προβλεφθούν συνεπώς, όπου αυτό καθίσταται αναγκαίο, στο πλαίσιο του τοπικού, πολεοδομικού σχεδιασμού, που βρίσκεται σε εξέλιξη, με αντίστοιχη νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης, η οποία θα αναληφθεί άμεσα, ώστε να υπάρχει ορατότητα και νομική ασφάλεια».

Σε εξέλιξη

Αξίζει να σημειωθεί ότι βρίσκεται σε εξέλιξη τα τελευταία τρία χρόνια ο τοπικός και πολεοδομικός σχεδιασμός, «ο οποίος θα μας επιτρέψει να καθιερώσουμε με τρόπο νομικά αδιαμφισβήτητο κίνητρα, όπως αυτά περιέχονται στο ΝΟΚ, εκεί που είναι πράγματι αναγκαία», πρόσθεσε ο κ. Σκυλακάκης, αναφέροντας ότι θα μπει φρένο σε φαινόμενα τοπικής διαφθοράς, που συνδέονται με την εφαρμογή της πολεοδομικής νομοθεσίας, όπως στη Χαλκιδική.

Πηγή: Εφημερίδα «Ελεύθερος Τύπος»