Είναι σε μεγάλο βαθμό αποδεκτό στη γενικότερη ιατρική πρακτική το γεγονός της ιδιαίτερης σχέσης του ιατρού (θεραπευτή) και του ασθενή (θεραπευόμενου). Το τρίπτυχο διάγνωση-αντιμετώπιση-θεραπεία αναφέρεται τις περισσότερες φορές αποκλειστικά και μόνο στον ίδιο τον ασθενή, ο οποίος συνήθως έχει και το αντίστοιχο αίτημα. Στο πλαίσιο της Ψυχιατρικής αρκετές φορές καθίσταται εντελώς απαραίτητη η συνεργασία ενός τρίτου προσώπου, συνήθως συγγενικού. Η πιο συνηθισμένη περίπτωση, που αφορά τη διάγνωση και συνάμα την αντιμετώπιση είναι αυτή των ψυχωτικών καταστάσεων.

Υπάρχει όμως και μια πολύ συχνή κατάσταση, στην οποία η παρουσία και η αρωγή ενός άλλου ατόμου είναι εξόχως σημαντική. Πρόκειται για την άνοια των ηλικιωμένων ατόμων. Τα άτομα που φροντίζουν αυτούς τους ασθενείς χαρακτηρίζονται με τον όρο «φροντιστές» (μετάφραση του αγγλικού όρου care givers).  Στις περισσότερες περιπτώσεις πρόκειται για συγγενικά πρόσωπα των ανοϊκών ατόμων (σύζυγοι, τέκνα, αδέρφια). Ο φροντιστής βοηθά σε καθημερινή βάση τον ασθενή με άνοια, ώστε να εξασφαλίζεται η κατά το δυνατόν ανεξάρτητη διαβίωσή του.

Η άνοια είναι ένα σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από έκπτωση πολλαπλών γνωστικών λειτουργιών, όπως η μνήμη, η μάθηση, ο λόγος, ο προσανατολισμός, η συγκέντρωση, η κρίση και η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων. Πολλές φορές ο όρος «άνοια» ταυτίζεται με τη Νόσο του Alzheimer. Πρέπει να τονιστεί ότι η Νόσος του Alzheimer αποτελεί είδος άνοιας και μάλιστα το πιο συχνό (50-60%). Η δεύτερη πιο συχνή άνοια είναι η «αγγειακή» (15-30%), που έχει ως κύριο προδιαθεσικό παράγοντα την υπέρταση. Σήμερα στη χώρα μας υπάρχουν περίπου 150.000 ανοϊκοί ασθενείς.

Εκτός από τις γνωστικές λειτουργίες που επηρεάζονται, πολύ συχνή είναι και η μεταβολή του τρόπου συμπεριφοράς του ασθενούς. Σε ορισμένες περιπτώσεις είναι δυνατό να εμφανιστεί συμπτωματολογία παραληρητικών πεποιθήσεων, όπως ότι οι άλλοι κλέβουν τον ασθενή, ότι η οικογένεια θα τον εγκαταλείψει, ότι ο/η σύζυγος τον/την απατά ή ότι κάποιοι ξένοι ζουν μέσα στο σπίτι. Η πιο πάνω συμπτωματολογία έχει ως αποτέλεσμα σαφή αλλαγή της προσωπικότητας, ευερεθιστότητα, καχυποψία και διαταραχή της σχέσης με τα κοντινά πρόσωπα. Απόρροια αυτής της κατάστασης είναι οι «φροντιστές» να υφίστανται έντονη ψυχολογική επιβάρυνση, που ευοδώνεται από την αλλαγή της σχέσης με τον ασθενή, τη διαταραχή της επικοινωνίας και τον περιορισμό των καθημερινών δραστηριοτήτων και του ελεύθερου χρόνου.  Επιπρόσθετες καταστάσεις όπως η επιθετικότητα, η άσκοπη περιπλάνηση, η διαταραχή του ύπνου και κάποιες τυχόν εξαρτήσεις είναι δυνατό να οδηγήσουν τους φροντιστές σε αναζήτηση άλλου είδους βοήθειας, όπως νοσηλεία ή εγκατάσταση σε οίκο ευγηρίας. Ιδιαίτερα ψυχοφθόρο είναι το διαρκές αίσθημα άγχους, η «έγνοια» για τον ασθενή, την ασφάλειά του και τα πιθανά καθημερινά απρόοπτα. Η ψυχολογική επιβάρυνση των συγγενών-φροντιστών έχει ως αποτέλεσμα η επίπτωση της κατάθλιψης σε αυτούς να είναι σημαντικά αυξημένη (14-47%).

Η ορθότερη αντιμετώπιση είναι ασφαλώς η έγκαιρη προσφυγή στον ειδικό, καθώς με τη χορήγηση της κατάλληλης αγωγής επιτυγχάνεται αφενός η βραδύτερη εξέλιξη της άνοιας και αφετέρου ο έλεγχος της παραληρητικής ή επιθετικής συμπτωματολογίας. Τακτικές από τους συγγενείς-φροντιστές που δυνητικά μπορούν να είναι ωφέλιμες είναι η προσαρμογή στους ρυθμούς του ασθενή, η μη εμμονή σε αυστηρή συμμόρφωση, η ικανότητα αποδοχής της αλλαγής, η ανοχή στην προβληματική συμπεριφορά, ο σεβασμός των συναισθημάτων και η διαμόρφωση ενός συναισθηματικά υποστηρικτικού περιβάλλοντος.

Σε ψηφοφορία που διενήργησε κάποτε το περιοδικό  Rolling Stone, ως καλύτερο Rock Album όλων των εποχών ψηφίστηκε το Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band των Beatles. Στο δίσκο αυτό υπάρχει το μελωδικότατο τραγούδι «With a little help of my friends» (με τη μικρή βοήθεια των φίλων μου). Στην περίπτωση των φροντιστών των ανοϊκών ασθενών, η δική μας μικρή βοήθεια γίνεται επαγωγικά τεράστια για τους ίδιους τους ασθενείς.

Ο Αχιλλέας Οικονόμου είναι Ψυχίατρος

Διεύθυνση: Εμμανουήλ Παππά και Λυκούργου, Γρεβενά

Τηλέφωνο: 24620 24170, 6974715296

www.psyxiatriki.gr