Πριν από 20 χρόνια εισήχθη πρόταση σχεδίου νόμου στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής, για την «αναγνώριση της περιοχής των Μετεώρων ως ιερού χώρου». Επίσημη αιτιολογία ήταν ότι «επιχειρείται η συνολική αντιμετώπιση του ζητήματος της προστασίας των Μετεώρων».

Ο Ν. 2351 – γνωστός ως νόμος – Μιμή ψηφίστηκε το 1995 και υπεγράφη από τον Άκη Τσοχατζόπουλο. Αν και λακωνικός – μόλις μια σελίδα – αναφέρει τέσσερα είδη δραστηριοτήτων που υπόκεινται σε περιορισμούς,  δηλ. επαγγελματικές δραστηριότητες, κατασκήνωση,  εκτέλεση καλλιτεχνικών παραστάσεων, εκδηλώσεων, κι εκτέλεση ασκήσεων, επιδείξεων ανεμοπτερισμού. Στο νόμο αναφερόταν κι ένα ΠΔ που δεν υπεγράφη τότε και θα καθόριζε τους ακριβείς περιορισμούς στα παραπάνω είδη δραστηριοτήτων.

Είκοσι χρόνια μετά το ξεχασμένο ΠΔ επανέρχεται. Γνωστή σε ελληνικά αλλά και κυρίως διεθνή μέσα είναι η πρόθεση απαγόρευσης της αναρρίχησης στα περισσότερα βράχια με εισήγηση της τοπικής αρχαιολογικής υπηρεσίας. Αντιδράσεις υπήρξαν ήδη στον τοπικό Τύπο και συγκεκριμένα διαμαρτυρίες περί «διωγμού των καλών τουριστών την ώρα της κρίσης». Στον αντίποδα οι αιτιάσεις υπεράσπισης, όπως ο κίνδυνος που ενέχουν για τα μνημεία τέτοιου είδους δραστηριότητες, κατέρρευσαν γιατί ουδέποτε υπήρξαν καταγγελίες για φθορές από αναρριχητές ή περιπατητές.

Εξάλλου αναρρίχηση γίνονταν από πάντα στα μετεωρίτικα βράχια από τους ντόπιους. Και τα τελευταία 40 χρόνια κι από άλλους, με την άδεια της αρχαιολογίας και την ευλογία της εκκλησίας, σε όλα τα βράχια πλην φυσικά των μονών.

Η αρχή της ιστορίας ενός σκανδάλου

Αντιδράσεις για το «ιερό νομοσχέδιο» υπήρξαν από την αρχή. Πριν είκοσι χρόνια. Ο βουλευτής της μειοψηφίας τότε, κ. Σκυλλάκος, είχε χαρακτηρίσει το νομοσχέδιο απαράδεκτο. «Κάτω από ορισμένες συνθήκες μπορεί να εξελιχθεί σε μεγάλο σκάνδαλο. Αυτοί που αφελώς λένε ότι χρειάζεται κάποια προστασία, θα έπρεπε να γνωρίζουν ότι υπάρχουν νόμοι και όργανα τα οποία ήδη προστατεύουν την περιοχή. Εάν θεωρούμε ότι χρειάζεται κάτι επιπλέον, δεν είναι ανάγκη να τον κηρύξουμε ιερό χώρο. Θα μπορούσαμε να πάμε σε ένα νόμο εκτελεστικό της Σύμβασης της UNESCO ή να τροποποιήσουμε την ισχύουσα νομοθεσία».

Ο αρμόδιος υπουργός απάντησε τότε ότι ο νόμος δεν θίγει συνταγματικά δικαιώματα του λαού, ούτε αντιβαίνει την ανάπτυξη του τόπου ή θίγει ιδιοκτησίες. Οι μοναχοί σε δημόσια δήλωσή τους υποστήριξαν ότι δεν θίγεται πράγματι κανένα δικαίωμα και ότι «το Νομοσχέδιο για την ιερότητα αφορά στον έλεγχο κάποιων ανεπίτρεπτων συμπεριφορών και εκδηλώσεων».

Ήδη όμως οι υπάρχοντες νόμοι και διεθνείς συνθήκες προστάτευαν τα Μετέωρα στο σύνολό τους ως Μνημείο της Παγκόσμιας Φυσικής και Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Unesco και ως Αρχαιολογικό χώρο. Οι νόμοι απαγόρευαν συναυλίες, διαφόρων ειδών εκδηλώσεις, ελεύθερο κάμπινγκ κλπ. Στην ερώτηση γιατί έπρεπε να γίνει ειδικό νομοσχέδιο που να προβλέπει την «εξασφάλιση της αδιακώλυτης άσκησης του μοναχικού βίου και της θείας λατρείας» οι εισηγήσεις απαντούν «επειδή εκεί κάποτε άνθισε ο μοναχισμός».

«Ανίερες» αναρριχήσεις και ιεροί τουριστικοί πράκτορες

Η πρόβλεψη του βουλευτή Σκυλλάκου για σκανδαλώδη εξέλιξη του ζητήματος επιβεβαιώνεται σήμερα με την επαναφορά του σχετικού Προεδρικού Διατάγματος. Το σκανδαλώδες του θέματος αφορά τον αποκλεισμό από την πρόσβαση σε ανθρώπους που συστηματικά επισκέπτονται τα όρια του «ιερού χώρου» όπως τον προσδιορίζει ο νόμος του Ν. 2351.

Στην πλειοψηφία τους πρόκειται για αναρριχητές. Υπάρχουν όμως και αναφορές σε περιορισμό της πρόσβασης και σε πεζούς σε διάφορες εκτάσεις του χώρου αλλά και σε βράχια που έχουν πεζοπορική πρόσβαση πολύ συχνά, από παράδοση π.χ. ζευγάρια για φωτογράφιση του γάμου τους. Την ίδια ώρα όμως τα site των τουριστικών γραφείων κατακλύζονται από φωτογραφίες τουριστών που ανεβαίνουν μαζικά στα υπέροχα Μετέωρα. Ο νόμος μάλλον διόγκωσε τη μονομερή εκμετάλλευση του τουριστικούς προϊόντος από τα μεγάλα τουριστικά πρακτορεία.

Το δε επιχείρημα που έχει γραφτεί και στον τοπικό τύπο περί προστασίας της μοναχικής ζωής είναι μάλλον ασταθές. Η μοναχική ζωή στα Μετέωρα σήμερα μόνο για τον απομονωτισμό της δεν διακρίνεται με τους χιλιάδες επισκέπτες της καθημερινά. Ούτε οι επισκέψεις έχουν χαρακτήρα αντίστοιχο με αυτόν του Άγιου – Όρους. Στα Μετέωρα οι μονές λειτουργούν σαν Μουσεία, με ωράριο ενώ και η εκκλησία μιλάει για εκατομμύρια προσκυνηματικού τουρισμού. Τα Μετέωρα είναι στην κορυφή της λίστας αυτού του είδους τουρισμού.

Την ίδια ώρα οι αναρριχητές και περιπατητές είναι ελάχιστοι μπροστά στα εκατομμύρια των τουριστών. Τι είδους επιλεκτικός απομoνωτισμός είναι αυτός που επιβαρύνεται μονάχα από την παρουσία των λίγων αυτών επισκεπτών με τις ήπιες δραστηριότητες; Μήπως γίνεται προσπάθεια να διαφυλαχθεί η αποκλειστικότητα του χώρου στο δικό του «ιερό» τουριστικό προϊόν;

Με το επικείμενο ΠΔ – που κανείς δεν γνωρίζει με σιγουριά το περιεχόμενό του αλλά λέγεται ότι είναι έτοιμο, στη βάση «διορθωμένων» προτάσεων απαγόρευσης με πράξεις της αρχαιολογικής υπηρεσίας – θίγεται το συνταγματικό δικαίωμα της πρόσβασης των πολιτών, της ακύρωσης της παραδοσιακής ήπιας χρήσης του τόπου ακόμα κι από τους ντόπιους.

Ιερός χώρος μετά τη δύση του ηλίου

Ο φύλακας της αρχαιολογικής υπηρεσίας έχει ήδη εδώ και δυο μήνες οδηγίες να απαγορεύει την πρόσβαση σε πεζούς και οχήματα στον δημόσιο δρόμο στο τέλος του χωριού, μετά την δύση του ήλιου. Ο κανόνας για την είσοδο στη μονή, εφαρμόζεται πλέον και εκτός αυτής, από τον κρατικό υπάλληλο, στον χώρο που όλοι γνώριζαν για δημόσιο. Τώρα δεν είναι δημόσιος συνεχώς; Είναι «Ιερός», μετά τη δύση του ήλιου;

Αναρρίχηση: Παράδοση και ανάπτυξη

H  αναρρίχηση που στοχοποιήθηκε περισσότερο, αν και δεν είναι πολύ γνωστή στους Έλληνες, στα Μετέωρα είναι παλιά παράδοση και κομμάτι της πολιτιστικής ταυτότητας του τόπου. Είναι εντυπωσιακή στη σύγχρονη καθημερινότητα, αλλά υπάρχει και στα έθιμα, στην προφορική παράδοση, στα γραπτά των ίδιων των μοναχών που λένε ότι κάτοικοι τους ανέβασαν πρώτη φορά στα βράχια που έχτισαν τις μονές. Μάλιστα πολλά είναι τα ξένα δημοσιεύματα που παρουσιάζουν τα Μετέωρα ως διάσημο τόπο αναρριχήσεων με ζηλευτή φήμη λόγω της «ιδιαίτερης ηθικής που ακολουθείται για την προστασία του τόπου».

Το τουριστικό αναρριχητικό ρεύμα, μικρό συγκριτικά, έχει μια άλλη ποιότητα και είναι παραγωγικό και για τα τυπικά τουριστικά επαγγέλματα, αλλά και για νέα. Ο μαζικός τουρισμός στα Μετέωρα από την άλλη, είναι στα χέρια των τουριστικών πρακτόρων. Fast visit, fast food, και στην πραγματικότητα κανείς δεν μένει στον τόπο ούτε για ένα βράδυ. Αντίθετα η παραδοσιακή αναρρίχηση, με αθόρυβη και μακρόχρονη δουλειά Ελλήνων και ξένων έκανε κάτι χειροπιαστό κι αξιόλογο για τη σωστή ανάπτυξη. Οι «τουρίστες» που εκδιώχνονται λοιπόν είναι ακριβώς αυτοί που φέρνουν την ανάπτυξη.

Την είναι αμφίβολο αν το ίδιο το κράτος που διαφημίζει τα Μετέωρα σε ιεραρχική σειρά στα κεντρικά του sites, ως δεύτερα μετά την Ακρόπολη, έχει κάποιο οικονομικό όφελος από τον μαζικό τουρισμό. Είναι αμφίβολο αν ο τοπικός δήμος διεκδίκησε αντισταθμιστικά οφέλη από τη διέλευση τόσων μέσων και τουριστών, από τον τεράστιο τζίρο των τουριστικών πρακτόρων. Είναι αμφίβολο αν το ταμείο αρχαιολογικών πόρων κι απαλλοτριώσεων εισπράττει  ένα συστηματικό έσοδο από όλη αυτή τη πρόσβαση, όπως από άλλους σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους. Είναι αμφίβολο αν το κράτος γνωρίζει ότι στον πυρήνα απόλυτης προστασίας θα βρει κι όλα τα μπάζα των κατασκευών που γίνονται με τις δικές του άδειες και «προσεκτικές» διαδικασίες.

Συνταγματικό δικαίωμα

Το συνταγματικό δικαίωμα του λαού στην πρόσβαση σε μια δημόσια και ανυπέρβλητου κάλλους κι αξίας γη τέθηκε εν αμφιβόλω όταν σε ανύποπτο χρόνο αυτή βαφτίστηκε με νόμο «ιερή». Πέρασαν είκοσι χρόνια και μπορεί σε μια βραδιά, εν μέσω κρίσης, να γίνει απροσπέλαστη σε αυτούς που πήγαιναν ανέκαθεν. Ο νόμος αυτός οριοθετεί ένα απαράδεκτο ιερό άβατο υπό όρους ασαφείς. Δεν αφορά αυτούς που προσβάλουν αλλά αυτούς που πλησιάζουν και δεν εντάσσονται σε ένα συγκεκριμένο οριοθετημένο πλαίσιο.

tvxs.gr