Φλώρινα, χειμώνας του 1990. Στις πασπαλισμένες με χιόνι όχθες του ποταμού Σακουλέβα επικρατεί αναστάτωση. Στη νότια, ένα κινηματογραφικό συνεργείο παίρνει θέση προκειμένου να ξεκινήσει το γύρισμα, με την κάμερα στραμμένη προς το νερό. Στη βόρεια μια αυτοσχέδια υπαίθρια αγορά γεμάτη κομπάρσους αποτελεί το φόντο για την εισαγωγή του πρωταγωνιστή της ταινίας, τον οποίο υποδύεται ο Μαρτσέλο Μαστρογιάνι. Λίγα μέτρα παρακάτω, αλλά ουσιαστικά μέσα στον χώρο του γυρίσματος, μια ομάδα διαδηλωτών φωνάζει συνθήματα, ενώ από τα μεγάφωνα του γειτονικού Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Παντελεήμονα και των γύρω σπιτιών παίζουν στη διαπασών εμβατήρια. Εν μέσω αυτής της οχλαγωγίας, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος πιάνει τον τηλεβόα και φωνάζει: «Πάμε».

Πρόκειται για τα επεισοδιακά γυρίσματα της ταινίας «Το μετέωρο βήμα του πελαργού», τα οποία κόντεψαν να μετατρέψουν την πόλη της Φλώρινας σε… πεδίο μάχης, εξαιτίας της δυναμικής αντίδρασης του Μητροπολίτη Αυγουστίνου Καντιώτη και των υποστηρικτών του απέναντι στον Αγγελόπουλο· ο τελευταίος αφορίστηκε με συνοπτικές διαδικασίες από τον πανίσχυρο τότε θρησκευτικό ηγέτη, μαζί με τον Μαστρογιάνι (!) και το σύνολο των συμμετεχόντων, με τις κατηγορίες (βασικά) της εθνικής μειοδοσίας και της ασέβειας προς την Εκκλησία, αφού το σενάριο έφτασε με κάποιον τρόπο στα χέρια του ιερωμένου. Παρ’ όλα αυτά η ταινία ολοκληρώθηκε κανονικά, μετά τη διεθνοποίηση του ζητήματος από τον Αγγελόπουλο -ούτως ή άλλως επρόκειτο για συμπαραγωγή μεταξύ Γαλλίας, Ιταλίας και Ελλάδας- και την παρέμβαση του εισαγγελέα, ο οποίος ήταν παρών εφεξής στα γυρίσματα. Παρόν επίσης ήταν και ένα γαλλικό κινηματογραφικό συνεργείο, το οποίο κατέγραψε τα γεγονότα στο ντοκιμαντέρ «Ταινία στα πρόθυρα νευρικής κρίσης», ενώ παράλληλα ακολουθούσε τους αστέρες πρωταγωνιστές («ήρθε ο Μαστρογιάννης…») στις βόλτες τους στην πόλη. Όσο για την «εθνική μειοδοσία», αυτή μάλλον είχε να κάνει με το βασικό θέμα του φιλμ, που είναι ένας προβληματισμός πάνω στην έννοια των συνόρων, κυριολεκτικών όπως στην ευρύτερη περιοχή της Φλώρινας, αλλά και μεταφορικών, όπως συχνά εμφανίζονται στις ανθρώπινες σχέσεις. Όταν οι χαρακτήρες του Μαρτσέλο Μαστρογιάνι και της Ζαν Μορό συναντιούνται πάνω στην ξύλινη γέφυρα για μια σκηνή (μη) αναγνώρισης, το παραπάνω αφήγημα βρίσκει την εφαρμογή του με περισσότερους από έναν τρόπους. Κάπου κοντά, τα εμβατήρια συνέχιζαν να παιανίζουν…

Αυτή πάντως δεν ήταν η πρώτη φορά που ο Αγγελόπουλος έκανε γυρίσματα στη Φλώρινα. Εκεί γυρίστηκε επίσης μέρος από το «Ταξίδι στα Κύθηρα», τον «Μελισσοκόμο» και το «Τοπίο στην ομίχλη», ενώ μετά το «Μετέωρο βήμα του πελαργού» ακολούθησαν «Το βλέμμα του Οδυσσέα», το «Μια αιωνιότητα και μια μέρα» και «Το λιβάδι που δακρύζει». Η θέση της πόλης στο τρίστρατο ανάμεσα σε Ελλάδα, Αλβανία και (τότε) Γιουγκοσλαβία γοήτευε τον μεγάλο Έλληνα κινηματογραφιστή, όπως και τα στοιχεία της αρχιτεκτονικής της, που παρέπεμπαν σε μια άλλη, δικής του αισθητικής, Ελλάδα, η οποία μετά τον πόλεμο σταδιακά εξαφανίστηκε. Καθώς μάλιστα μας πληροφορεί η συμβία και παραγωγός του, Φοίβη Οικονομοπούλου, 52 εκατ. δραχμές από το συνολικό μπάτζετ της ταινίας στοίχισε μόνο η ξυλεία που χρειάστηκε για να κατασκευαστούν τα μεγάλα ντεκόρ της αγοράς και οι γέφυρες που βλέπουμε εκεί. Οι τελευταίες έγιναν στέρεες, σε συνεννόηση με τον Δήμο της Φλώρινας, ώστε να μείνουν μόνιμα επιτόπου· ωστόσο μετά το τέλος των γυρισμάτων τα πάντα ξηλώθηκαν, αφού αποτελούσαν «μίασμα» για τους πολέμιους του Αγγελόπουλου.

Δεν είναι όμως μόνο τα εξωτερικά της Φλώρινας που άρεσαν σε εκείνον. Μερικές εκατοντάδες μέτρα από τον τόπο των διαμαρτυριών, στη συμβολή των οδών Μεγάλου Αλεξάνδρου και Καραβίτη, το καφενείο-μεζεδοπωλείο Διεθνές ανοίγεται σε ένα άλλο τρίστρατο, που ταξιδεύει το μάτι του θαμώνα – και ακόμα περισσότερο του κινηματογραφιστή. Στο εσωτερικό του, ο Αγγελόπουλος περνούσε στιγμές χαλάρωσης απολαμβάνοντας τον καφέ ή το κονιάκ του. Εκεί, μέσα και έξω, γύριζε και σκηνές από τις ταινίες του, σαν εκείνη του καβγά ανάμεσα στους μετανάστες στο «Μετέωρο βήμα του πελαργού», που πυροδοτεί και μία από τις δραματικές κορυφώσεις της ταινίας. Στο «Μια αιωνιότητα και μια μέρα», ο καφενές εμφανίζεται ξανά, αρκετά αλλαγμένος από τον Αγγελόπουλο, ο οποίος διαμόρφωνε τον χώρο ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε σετ.

Και η υπόλοιπη Φλώρινα, πάντως, δεν υπήρξε αφιλόξενη για τον Αγγελόπουλο. Αντιθέτως η πλειοψηφία των κατοίκων της ήταν -και είναι- περήφανη που εκείνος την επέλεξε για «σκηνικό» τόσων ταινιών του, ενώ οι τελευταίες έχουν συντελέσει αποφασιστικά και στην τουριστική της ανάπτυξη. Ακόμα και ο Μητροπολίτης Καντιώτης, λίγο πριν από τον θάνατό του -και αφού είχαν γυριστεί άλλες τρεις ταινίες-, ζήτησε συγγνώμη για τη στάση του. Ο σημερινός επισκέπτης της πόλης θα πάρει μια «γεύση» από Αγγελόπουλο και στον δημόσιο χώρο, χάρη στις δύο ωραίες τοιχογραφίες που φιλοτέχνησε μόλις πέρυσι ο εικαστικός Γιώργος Κόφτης: μία στη Δημοτική Αγορά που απεικονίζει την σκηνή του φλερτ από το «Μετέωρο βήμα του πελαργού» και άλλη μία στον σιδηροδρομικό σταθμό, επίσης σκηνικό αρκετών σεκάνς της ταινίας, η οποία ανακαλεί μια πολύ χαρακτηριστική εικόνα από τον «Θίασο».

Πηγή