Ακόμη και αν η ενοχή είναι νοσηρή και βασίζεται σε γνωστικές διαστρεβλώσεις μόλις αρχίσετε να νιώθετε ένοχοι μπορεί να βρεθείτε παγιδευμένοι σε μια ψευδαίσθηση που κάνει την ενοχή να φαίνεται αξιόπιστη. Αυτές οι ψευδαισθήσεις μπορούν να είναι πανίσχυρες και πειστικές.

Γράφει ο ψυχοθεραπευτής D. D Burns. Eπιστημονική επιμέλεια κειμένου, ψυχαναλυτής- Καθηγητής Ψυχιατρικής, Δρ. Γρηγόρης Σίμος.

Σκεφτείτε

Νιώθω ένοχος και μου αξίζει να τιμωρηθώ. Αυτό σημαίνει πως υπήρξα κακός.
Εφόσον είμαι κακός πρέπει να υποφέρω.

Έτσι η ενοχή σας, σας πείθει για την κακία σας και σας οδηγεί σε ακόμα μεγαλύτερη ενοχή. Αυτή η γνωστική συναισθηματική σύνδεση παγιδεύει τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας. Καταλήγετε έτσι καταδικασμένοι σε ένα κυκλικό σύστημα το οποίο αποκαλώ κύκλο της ενοχής.

Η συναισθηματική λογική τροφοδοτεί τη λειτουργία αυτού του κύκλου. Συμπεραίνετε αυτόματα ότι επειδή νιώθετε ένοχοι θα πρέπει να σφάλατε κατά κάποιον τρόπο και συνεπώς πρέπει να πληρώσετε. Σκέφτεστε νιώθω κακός άρα πρέπει να είμαι και κακός. Κάτι τέτοιο είναι παράλογο γιατί οι αυτοκατηγορίες σας δεν αποδεικνύουν απαραίτητα ότι κάνατε κάτι κακό.

Η ενοχή σας αντανακλά απλά το γεγονός ότι πιστεύετε πως συμπεριφερθήκατε άσχημα. Αυτό μπορεί να συμβαίνει συχνά όμως τα πράγματα δεν είναι έτσι. Για παράδειγμα τα παιδιά τιμωρούνται πολλές φορές χωρίς να υπάρχει λόγος κυρίως όταν οι γονείς τους νιώθουν κουρασμένοι και εκνευρισμένοι και παρεξηγούν έτσι τη συμπεριφορά τους. Κάτω από τις συνθήκες αυτές η ενοχή που αισθάνεται το παιδί δεν αποδεικνύει αναγκαστικά ότι έκανε κάτι κακό.

Οι αυτοτιμωρητικοί τρόποι συμπεριφοράς σας επιτείνουν τον κύκλο της ενοχής. Οι σκέψεις σας που προκαλούν ενοχές οδηγούν σε αντιπαραγωγικές πράξεις που ενισχύουν το αίσθημα της αναξιότητάς σας.

Πολλοί άνθρωποι που είναι επιρρεπείς στο αίσθημα της ενοχής πιστεύουν ότι αν τιμωρήσουν αρκετά τον εαυτό τους τα πράγματα θα αλλάξουν. Μια συνεργάτιδά μου νευρολόγος που ήταν ιδιαίτερα επιρρεπής στο αίσθημα της ενοχής προσπαθούσε να ετοιμαστεί για τις τελικές εξετάσεις της ειδικότητάς της. Κάθε βράδυ ένιωθε κουρασμένη και παρασυρόταν: Έβλεπε τηλεόραση. Την ώρα που παρακολουθούσε σκεφτόταν συνεχώς, είμαι τεμπέλα. Δεν αξίζω να γίνω γιατρός. Οι σκέψεις της αυτές την έκαναν να νιώθει ακόμα πιο ένοχη. Συνέχιζε σκεπτόμενη είμαι ανίκανη.

Η συνεχής αυτοκατηγορία όχι μόνο δεν την δραστηριοποιούσε αλλά ενίσχυε και άλλες αρνητικές συμπεριφορές. Οι μόνες δραστηριότητες που πήγαζαν από την αυτοκαταδίκη της ήταν οι νυχτερινές επιδρομές στο ψυγείο για να πέσει με τα μούτρα στο παγωτό και στο φυστιοβούτυρο. Μόνο όταν κατάλαβε ότι οι ενοχές της δεν είχαν κανένα νόημα στην εξέλιξή της την προσωπική, κατάφερε να ξεφύγει από τον φαύλο κύκλο και να επιστρέψει στην κανονική ροή της εργασίας αλλά και να δικαιολογήσει τον εαυτό της όταν εκείνος της ζητούσε επίμονα να κάτσει στον καναπέ και να ξεκουραστεί βλέποντας κάτι στην τηλεόραση. Τα αποτελέσματα ήταν εκπληκτικά.