Ένα συνομήλικό τους παιδί, όχι στη μακρινή μας Ταϋλάνδη, αλλά εδώ δίπλα μας αποφάσισε να βάλει τέλος στη ζωή του. Κρεμάστηκε στο μπαλκόνι του σπιτιού του γιατί σύμφωνα με το σημείωμα που άφησε δεν άντεξε το bulling που του έκαναν οι συμμαθητές του. Είχε τη δύναμη να απαγχονιστεί αλλά δεν είχε τη δύναμη να τους αντιμετωπίσει. Πόση δύναμη έκρυβε αυτό το πιτσιρίκι μέσα του για να το κάνει; Αλλά και σε ποια απόγνωση είχε φτάσει για να μπορέσει να το κάνει; Εδώ η αδελφοσύνη των ανθρώπων ήταν απούσα. Εδώ δεν τα καταφέραμε και η ψυχούλα του πέταξε για πάντα από κοντά μας.

Βγαίνεις στο σχολείο στα διαλείμματα για να κάνεις τη λεγόμενη εφημερία στο προαύλιο. Μην πέσουν και χτυπήσουν, μη τσακωθούν, μην μπει ο εξωσχολικός και τα πειράξει. Και πέφτει το μάτι σου στην άκρη της αυλής σένα παιδί που περπατάει μόνο του. Φαινομενικά δεν έχει κανένα λόγο να είναι μόνο του. Ούτε στο τηλέφωνο μιλάει, ούτε διαβάζει το μάθημα της επόμενης ώρας. Απλά κάνει διάλειμμα μόνο του ενώ λίγο παρακάτω η αυλή δονείται από τα γέλια, τα χάχανα, τα τρεχαλητά. Γιατί αυτό το παιδί είναι μόνο του; Ποιο σκοτεινό σπήλαιο έχει ρουφήξει αυτό το βλασταράκι στα έγκατα της ανείπωτης φρίκης;

Τι αλήθεια συμβαίνει εδώ; Είναι τυχαίο; Το ρωτάς γιατί δεν είναι με τα άλλα, δεν έχει απάντηση, δεν έχει μια καλή δικαιολογία να σου δώσει, δεν υπάρχει κάποιος εμφανής λόγος, του αρέσει να είναι μόνο του; Και συ πρέπει να μην το αφήσεις έτσι. Θα βγεις και στο άλλο διάλειμμα και θα το παρακολουθήσεις και την επόμενη μέρα και τη μεθεπόμενη. Και θα πιάσεις το διευθυντή και τον υπεύθυνο συνάδελφο της τάξης και εκείνοι θα φωνάξουν του γονείς τους και θα ρωτήσουν με επιμονή να μάθουν τι συμβαίνει. Γιατί αυτό το παιδί γυρνάει μόνο του στα διαλείμματα; Μήπως κάθεται και μόνο του στην τάξη; Θα ψάξεις τα χαρτιά του, μήπως υπάρχει μια διάγνωση, κάτι τέλος πάντων που θα σε διαφωτίσει. Δεν κάνεις κάτι επίπονο, κάνεις όμως κάτι πολύ σημαντικό, κάνεις αυτό που πρέπει.

Άλλοι θα μιλήσουν για την ευθύνη της οικογένειας, άλλοι για τον (την) ψυχολόγο που λείπει από τα σχολεία, άλλοι για τους δασκάλους, για τα κοινωνικά δίκτυα  και άλλοι για την κοινωνία γενικώς. Μια συζήτηση άλλοτε σοβαρή και άλλοτε καφενείου που συνήθως δεν οδηγεί πουθενά, γεμάτη ευχολόγια που συνθλίβονται με τη δημοσιοποίηση ενός καινούργιου περιστατικού. Τα περισσότερα προφανώς και δεν οδηγούν στην αυτοχειρία και γι’ αυτό δεν γίνονται γνωστά, αλλά υπάρχουν, πάντα υπήρχαν. Και είναι πολλά. Απλώς σήμερα η κοινωνία μας, έχει πληροφόρηση που την καθιστά περισσότερο ευαίσθητη έχει την τεχνογνωσία, τους πόρους και το έμψυχο δυναμικό να αντιμετωπίσει τα προβλήματα και να δώσει λύσεις.

Εγώ ως δάσκαλος θα απευθυνθώ στους δασκάλους και θα τους πω το αυτονόητο. Να έχουν τα μάτια τους ανοικτά και να μη διστάζουν να κάνουν θέμα όταν αντιλαμβάνονται κάτι. Μπορεί να σώσουν μια ζωή. Και οι δάσκαλοι που δεν κλείνουν τα μάτια, βλέπουν και ξέρουν για τα παιδιά του σχολείου τους πολλά, πάρα πολλά. Σχεδόν τα πάντα. Και ακόμα κι αν δεν ξέρουν με ακρίβεια, μπορούν να πιάσουν μια ακίδα, μιαν άκρη, να ξετυλίξουν ένα νήμα, νήμα ζωής. Εδώ δεν υπάρχει, το να μην εκτεθώ, μην μπλέξω, ας το πουν άλλοι και όλα καλά.

Τα προβλήματα συμπεριφοράς στα σχολεία είναι πολλά, άλλα άπτονται της ψυχικής υγείας, άλλα της χρήσης ουσιών, της χαμηλής παραβατικότητας κλπ. Συχνά η δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία, ο φόβος του σκανδάλου, η ευθύνη διατύπωσης μιας υπόνοιας ή μιας κατηγορίας λειτουργούν αποτρεπτικά και κρατάνε κλειστά τα σπυριά του σχολικού και του ευρύτερου περιβάλλοντος. Το παιδί όμως περνάει 6 ώρες της κάθε ημέρας του στο σχολείο, μέσα σε ένα ιδιαίτερα πια ανεκτικό περιβάλλον και αυτές είναι αρκετές για να αποκαλύψει το χαρακτήρα του, τις εμμονές του, τα αγκάθια της ψυχής του που το απασχολούν. Αρκεί βέβαια το σχολείο να θέλει να τα δει. Και αν τα διαπιστώσει, να κινητοποιηθεί καταλλήλως.

Οι δάσκαλοι χρειαζόμαστε σοβαρή εκπαίδευση πάνω σε τέτοια περιστατικά και δεν την έχουμε. Τα σχολεία χρειάζονται την περιοδική παρουσία ψυχολόγου και η πολιτεία πρέπει να το φροντίσει. Το συμβούλιο τάξης πάνω σε ανάλογα θέματα πρέπει να θεσμοθετηθεί σε μηνιαία βάση. Ας δουλέψουμε λίγο παραπάνω. Ωστόσο αν κάτι απαιτείται άμεσα είναι η αλλαγή νοοτροπίας. Η σιωπή εδώ είναι εγκληματική. Αν δούμε κάτι, αν υποψιαστούμε κάτι, πρέπει να το συζητήσουμε με τους συναδέλφους μας και να το πάμε παρακάτω. Να επιμείνουμε. Για τα παιδιά μας πρόκειται.

Η αδελφοσύνη των ανθρώπων κάνει θαύματα αλλά πρέπει να αποδεικνύεται στην πράξη. Κανένα παιδί δεν πρέπει να νιώθει ή να είναι μόνο του. Πουθενά. Πόσο μάλλον στο σχολείο. Τα μάτια και τα στόματα πρέπει να είναι ανοικτά.

Λεωνίδας Καστανάς/Eκπαιδευτικός