Καθώς κατηφορίζεις με τα πόδια,  αριστερά από το καραούλι της Σιούρμπας   και κοιτάς προς τον Διάκο, ένα άσπρο , στρόγγυλο σημάδι ,χωμένο στο πράσινο της βαλανιδιάς,κάτω από το αρχέγονο φώς της ανατολής και τον ελεύθερο αέρα! Είναι ο σκεπασμένος με άσπρο μουσαμά ,τρούλος , της εκκλησίας των Γενεθλίων της Παναγίας  στον  Διάκο.

Μέχρι και το 1971 ,στις 8 Σεπτεμβρίου, κάθε χρόνο ο Διάκος γιόρταζε την Παναγία!Υστερα ερημιά! Μόνο το λάλημα των κούκων την άνοιξη στις ράχες γύρω-γύρω και μια ιερή σιωπή στο χαγιάτι της εκκλησίας, αέναη , αδιατάρακτη τιμή ,στούς ανθρώπους και στα όνειρα που πέρασαν από δώ. Διαστάσεις 20χ10 περ.,τύπος σταυροειδής εγγεγραμμένος.Ναός κατάγραφος και τέμπλο εξαιρετικής ποιότητας.Πυκνή εσωτερική υποστήλωση απο την 11η Ε.Β.Α η οποία κατέστη αρχαία,δεδομένου οτι έκτοτε (μετά το σεισμό) ,ουδείς προθυμοποιήθηκε να ξανακοιτάξει προς το Διάκο! Μόνο που ο Διάκος ειναι η ζώσα ιστορία και του μικρού τόπου και της μεγάλης-χώρας!

Στον κώδικα της μονής Ζάβορδας ,το Λιμπίνοβο αναφέρεται με μία αναγραφή ονόματος μέχρι το 1692 και 10 νεότερες, καθώς και στην πρόθεση με αριθμό  421 του Μεγάλου Μετεώρου με αναγραφές απο τα τέλη του 16ου αι.  ως τον 19ο αιώνα.Στην ίδια πρόθεση η αναγραφή των ονομάτων 22 αφιερωτών χρονολογείται στα 1857.Ο Σπύρος Αραβαντινός στη χρονογραφία της Ηπείρου (1856) αναφέρει 18 χριστιανικούς οίκους και η Μητρόπολη Γρεβενών περιλαμβάνει το Λιμπίνοβο σε κατάσταση χωριών του 1858, όπου αναγράφονται 31 οικογένειες.Επίσης σύμφωνα με το οδοιπορικο του ταγματάρχη του Μηχανικού  Ν. Σχοινά, το Λιμπίνοβο στα 1886 αριθμούσε  150 κατοίκους.

Στον κατάλογο χειρογράφων του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ο οποίος δημοσιεύθηκε από τον Λίνο Πολίτη, υπάρχει ένα χειρόγραφο με αριθμό 20, διαστάσεις 15χ10,5 εκ. και 165 φύλλα. Στα φύλλα 8,9,10,31 και 32 υπάρχουν  τα εξής σημειώματα:1)  (φυλλο 8): 1819 Ιουνίου πρότη τα όσα πήρα πολιμπίνοβο  200 βινετικα προς 12     2400 ,160 ρομπιεδες προς 2:20  400, 250 ικιλίκια προς 2    500 . έδοσα τα 250 ικιλίκια στον παπ(α)κώστα δια το  γυνεκίον όπου απόμινε αυκιαστον προς γρ. 2  γρ.500 ,έλαβα εγώ σούμα γρ.2800.  2): (Φύλλο 9) Εδώ καμο θύμισιν οτι σαν έκκλησαν τον Αλή πασα με απόκοψαν απο την ιστορίαν οι Λιμπινοβήταις και έλαχεν ο Χατζηαμβρόσιος, ο Κύτζος Κατζάνος, ο σαμαρογιάννης Κατζάνος ,ο κοντοποστόλης Καλαποδήτης και ο Βαρθολομαίος δεσπότης καί μέτρησαν την εκκλησίαν και καταπος το  βρήκεν τζαητζη(θεμιτό,επιτρεπόμενο) ο δεσπότης με τους παπάδες, ετζη το μέτρησαν.έβαλαν έξη μεράδια το αντρίκιο με το ιερόν και ένα το γυνέκιον. 1 μεράδη το κομπέ έως τους βαγγελιστάδες ,1 μεράδη απο αγια τριαδα ος πλατιτέρα, 1 μεράδη τα καζάνια και πλαγια του ιερού,2 μεράδια τα 2 στυροθόλια πατόκορφα,1 μεράδη το πίσω σταυροθόλι πατόκορφα.έξη μεράδια με πλεροσαν γρόσια διο χιλιάδες και οχτακόσια,ος φένονται γραμμένα:200 βινετικα γρόσια 2400,160 ρομπιέδες γρόσια 400, 2800. Με πήραν οπίσω απο τα γρόσια  οπου με ηχεν μετρηση ο παπακώστας ηκηλικια ακέραια  διακόσια πενήντα προς 2  γρόσια:500,να ζωγραφήσω το γυναίκιο και να με δόσον τα  ίδια ηκιλικια 250 δια  γρ.500,καθός ήχαμε το παζάρη, μονον δολα (δουλειά) και μποές με το βαράκη να είναι βακούφικα ος πρώτα.3): (φύλλο 10) Ετος 1819 Ιουνίου 5 Λιμπήνοβον,φανερόνο ταις μποές ταις βακούφικες οπού πήραμε στη Σάτιστα με τον παπακώστα ποσα γρόσια θα παενον ολα περα περα.4): (φύλλο 31) Εδο καμο θημηση ο Γιαννης ζωγράφος Κακοπλεβρίτης.1819 ιουνίου 10 αρχήσαμε την εκκλησιάν εις Λημπηνοβο και πρην να αρχηνησο με μετρισε τα γρόσα  ο παπακώστας γρ.3300, ητι τρις και τριακόσια, τόσα την έχω παζάρη,μονον δουλιά και βακούφικες μποές,βακούφικο βαράκη και όσα να χριαστούν να είναι όλα βακούφικα.Τα γρόσια τα έχουμε παζάρη να πλεροθούν καθός περνούν σίμερα.5): (φύλλο 32) Εδώ κάνω θημησιν οταν με απόκοψαν ηταν  ο χατζής παπααμβρόσιος,ο Κίτζος ο Κατζάνος,ο  Σαμαρογιαννης Κατζανος και ο Κοντοποστόλης καλαποδητης  και τους έκραξαν οι παπαδες και μετρισαν την εκκλησιάν και την έκαναν 7 μερίδια.

Είναι προφανές ότι και στα πέντε φύλλα του αρχείου που σκοπίμως αντιγράψαμε  , ο Ιωάννης Κακοπλευρίτης Ζωγράφος  ,αναφέρεται καταλεπτώς (ακόμη και με τις ισοδυναμίες των νομισμάτων)  στην αγιογράφηση  του ιερού ναού Γενεθλίων της Παναγίας στο Λιμπίνοβο Γρεβενών. Περαν της λεπτομερειακής περιγραφής της  αγιογράφησης, της τιμης και  της οικονομικης  συμφωνίας  πληρωμής  ,δίδει εμμέσως την ακριβή ιστορική συγκυρία του τόπου οταν  λαμβάνει χώραν η αγιογράφηση!  Τον “απόκοψαν” λέει οι Λιμπινοβίτες όταν στα Γιαννενα  “έκλεισαν τον Αλή Πασά” οι δυνάμεις του Σουλτάνου, στο τέλος Αυγούστου του 1820.Αλήθεια τι να φοβήθηκαν άραγε ο Χατζη-παπααμβρόσιος ,που πιθανότατα στην περίσταση εχει ρόλο αντιπροσώπου του τότε Μητροπολίτη Γρεβενών Βαρθολομαίου, ο χρήστος κήτζος(Κατζανος) και ο Σαμαρογιάννης Κατζάνος, υπογράφοντες μάρτυρες και οι τρείς ,της “αποκοπής” του ζωγράφου απο την αγιογράφηση της Παναγίας ;Φοβήθηκαν προφανώς την πολιτικη αστάθεια της περιοχής ένεκα της προϊούσης πορείας δύο σουλτανικών σωμάτων  στρατού  μέσω ή  παρά των Γρεβενών και του Λιμπινόβου, προς το καστρο των Ιωαννίνων, όπου θα επολιορκείτο ο Αλή Πασάς.Η πορεία αυτων των στρατευμάτων κατά τον Σπύρο Αραβαντινό  εξελίχθη  ως ακολούθως: “Τη 15  Αυγούστου 1820 ανεχώρησαν εκ Λαρίσης  και ο μεν Δράμαλης άγων στρατόν  ΄εξ περίπου χιλιάδων ανδρών εβάδισεν εις ¨Ηπειρον δια των διόδων της Πίνδου, ο δε Ισμαήλ πασάς μετα 3000 περίπου ανδρών ανελθών εις Ελασσώνα και Γρεββενά εχώρησε προς το αυτό σημείον δια των Μακεδονικών ορίων.Και το μεν πρώτον του στρατού του Δράμαλη τμήμα,εκβιάσαν τας διόδους του Ζυγού,έφθασεν ανευ σχεδόν αντιστάσεως εις Μέτσοβον,το δε δεύτερον τμήμα,άμα τη προσεγγίσει αυτού εις τας εν Ασπροποτάμω μεγάλας Πύλας ή Πινδίας διόδους(Πόρτες) όχι μόνον δεν εύρεν επίσης αντίστασιν,αλλά προσελθόντος εις τας τάξεις αυτού τού Στουρνάρα μετά των υπ αυτόν ανδρών, εισήλασεν ακωλύτως ,εις την ηπειρωτικήν χώραν” . Με βάση την περιγραφή του ιστορικού, το πιθανότερο που συνέβη είναι οτι και τα δύο στρατεύματα κινήθηκαν προς  τα Ιωάννινα  στη διαδρομή   μέσω Καλαμπάκας-Γρεβενών.(Μύκανη- Σιούτσα-Καλαπόδι-Λιμπινοβο-Σταυροπόταμος-Κηπουριό-Κρανιά-Τζάν Κουρταρά-Μέτσοβο)  (Μουσταφας-Ανθρακιά-Πλέσια-Γρεβενά -Κηπουριό-Κρανιά-Τζάν Κουρταρά- Μέτσοβο).Το δεύτερο σώμα  υπο τον Ισμαήλ Πασά,γνωστότερο ως Πασόμπεη,κατέστρεψε την πόλη των Γρεβενών και τον κτισμένο απο το 1776 πύργο του ρολογιού!Γνώριζε καλά ο πασόμπεης, οτι ο τούρκος διοικητης Γρεβενών, Βελή Αγάς και ο γυιός του Μεχμέτ Άγος είχαν στενές σχέσεις με τον σατράπη των Ιωαννίνων. Η διακοπή λοιπόν των εργασιών τοιχογράφησης  έγινε προς το τέλος του καλοκαιριού του 1820 καθως τα σουλτανικά στρατεύματα υπο τον Δράμαλη,  προήλαυναν κατα πασαν πιθανότητα παρά του Λιμπινόβου με προορισμό τα Γιαννενα και τον Αλή Πασά. Στο φύλλο 31 του αρχείου ο ιδιος ζωγράφος συστήνεται διαχρονικά. “Και υπάρχη καμού ευτελούς Ιωάννου Ζωγράφου υιού Στεργίου εκ κώμης Κακοπλέβρι.Ετη Χριστού 1824.” Σε αλλο σημείο υποσημειώνει. “Σιμιων   των γεναιθλίων μου έτει Χριστού 1798 φεβρουαρίου 10,ημέρα τετάρτη της Τιρινής.”.Δεσποτικές εικόνες του ιδίου υπάρχουν, στον ναό της Αγίας Παρασκευής στην Κερασούλα Τρικάλων και στους ναούς Ιωάννη του Προδρόμου και Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, στο Μέλοβο(Δεσκάτη).Είναι ενυπόγραφες και χρονολογούνται στα 1821.Ο υιός του  Ιωάννη, Χριστόδουλος, αγιογράφησε στα 1875 τον ναό της Αγίας Παρασκευής στο Παλαιοχώρι Βεντζίων  έναντι  ενος θηλυκού μουλαριού και 700 μετρητών γροσίων.Ετος  1819 Ιουνίου 5.Πήγε ο ζωγράφος  μαζί με τον Παπακώστα στη Σιάτιστα  για να αγοράσουν μπογιές και υλικά για την αγιογράφηση και το σημειώνει  στο φύλλο 10 του αρχείου.Στο φύλλο 31  ανακοινώνει οτι στις 10 Ιουνίου 1819 αρχισαν οι εργασίες και πριν αρχίσουν του μέτρησε ο Παπακώστας 3300 γρόσια.Ο Παπακώστας  ειναι ο ίδιος ιερέας του οποίου η ημερομηνία  θανάτου είναι γραμμένη αν κοιτάξει κάποιος προσεκτικά στο κάτω πλαίσιο της εικόνας στην είσοδο του ναού,  του τροπαιοφόρου Aγ. Γεωργίου.Απο την μέχρι τώρα ιστόρηση προκύπτει με βεβαιότητα οτι το Λιμπίνοβο και πιθανότατα και η εκκλησία των γενεθλίων της Παναγίας ,(αφού με έναν αφιερωτή είναι καταγεγραμμένα στον κώδικα της Ζάβορδας το 1692)¨εχουν, ιστορικες ρίζες  στην μεταβυζαντινή  περίοδο!Στη θέση της σημερινής εκκλησίας  η οποία αγιογραφήθηκε  απο τον Ιούνιο του 1819, μέχρι και το τέλος του καλοκαιριού του 1820,ή υπήρχε άλλη , η οποία είχε καταπέσει και κτίσθηκε καινούργια, ή  να είχε υποστεί ζημιές και να αγιογραφήθηκε ξανά. Εάν συνέβαινε το τελευταίο  θα το είχε καταγράψει πιθανόν ο κατά τα άλλα λεπτομερής Ιωάννης Κακοπλευρίτης.Με βάση την ιστορική συνέχεια των γεγονότων  στην Παναγία του Διάκου,  μυήθηκε στον εθνικό αγώνα ,ο κατοπινός ιερομάρτυρας ,διάκος στον ιερατικό βαθμό, βοηθος και συγκύρηκας του σφαγιασθέντος μητροπολίτη Γρεβενών Αιμιλιανού Λαζαρίδη,Δημήτριος Αναγνώστου, προς τιμήν του οποίου μετονομάστηκε αργότερα το Λιμπίνοβο σε κοινότητα Διάκου! Επίσης στον ίδιο ναό μετέλαβε  τη μυσταγωγία του Μακεδονικού αγώνα,   ο Νικόλαος Βέντζιος ,άγνωστος στους πολλούς αλλά ηρωϊκός μακεδονομάχος απο το Λιμπίνοβο, ο οποίος θυσιάστηκε μαχόμενος το 1906 με  αυταπάρνηση, στον Αυγερινό  Βοϊου.  45 χρόνια μετα την εγκατάλειψη του Διάκου,η ιστορική και μεγαλοπρεπής Παναγία ,έμεινε το μοναδικό κτίσμα, ΟΡΘΙΟ και αγέρωχο ,σ ένα χώρο διάσπαρτο απο σωρούς ερειπίων και γερικες αμυγδαλιές.Ετσι για να κουβαλά διαχρονικά τη βυζαντινή  μεγαλοσύνη και την Ελληνική καθαρότητα. “Δεν πάτησε Τούρκος εδώ ,μόνο περαστικος ή διακονιάρης”,μου εξομολογήθηκε το 1981 ,ηλικιωμένος δημογέροντας του παλαιού Διάκου!Επίσης αδιάκοπη παρέα στο διάβα των καιρών,δίπλα απο την Παναγία,ξέσκεπο απο χρόνια αλλα όρθιο, το Δημοτικό Σχολειο Διάκου, κόσμημα του παλαιού και άδολου καιρού και επίκαιρη θύμηση της νεοελληνικής μας  παραφοράς.Δίπλα επίσης απο την Παναγία,στον αύλειο χώρο ,υπο την σκιά του αιωνόβιου πλάτανου, ήταν στημένο ,το ηρώον των πεσόντων  εν πολέμω, της κοινότητας  Διάκου,στο οποίο περιλαμβάνονται οι: Ψευτογκάς Αθανάσιος, Γραβάνης Ιωάννης,ΚαραϊσκοςΑλέξανδρος,Ευθυμιάδης Ιωάννης,Βέντζιος Νικόλαος,Βέντζιος Χαράλαμπος,Γκολόμπας Στέργιος,Ζήσης Στέργιος.Στο ηρώον αναγράφονται επίσης τα ονόματα του Κοινοτικού Συμβουλίου που το έστησε και είναι οι: Ψευτογκάς Στέργιος,ΚλεισιάρηςΙωάννης,ΚλεισιαρηςΝικόλαος-Μοκας, Τσιάρας Δημήτριος, Τζιόλας Χριστόδουλος και ο γραμματέας της κοινότητας  ΝικόπουλοςΚων/νος.Δεν θα ηταν δυνατόν να παραλειφθεί  τέλος, ο διάκος Αναγνώστου Δημήτριος ή Τζιουμάκης,ο οποίος σφαγιάσθηκε μαζί με τον μητροπολίτη Γρεβενών Αιμιλιανό Λαζαρίδη και απο τον οποίο το Λιμπίνοβο έλαβε το όνονα Διάκος. Το ίδιο ηρώον είναι  τοποθετημένο σήμερα στην πλατεία των Αγίων Θεοδώρων.

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΔΙΑΚΟΥ

ΠΑΝΑΓΙΑ ΔΙΑΚΟΥ

Λιμπίνοβο  σημαίνει τόπος με διαυγή φωτεινότητα. Την Παναγία στον τόπο αυτό την γνωρίζουν και η κ. Σαβοπούλου απο την 11η Ε.Β.Α στην Κοζάνη και η  κ.Γοδόση Ζωή η οποία εισηγήθηκε σε συνέδριο πολιτισμού και ιστορίας στα Γρεβενά, τα σημειώματα του Ιωάννη Κακοπλευρίτη .Ας τις αναζητήσουν εσπευσμένα οι θεσμικοί και όχι μόνο παράγοντες του Νομού Γρεβενών και αφού μάθουν για την “μοναδικότητα του Μνημείου”,για την οποία η κ. Σαβοπούλου έχει εισηγηθεί σε διεθνή συνέδρια και φόρα, να γρηγορήσουν , γιατί οι χειμώνες στα Γρεβενά καταστρέφουν με αδηφάγο ρυθμό και τα μνημεία και την ιστορία του τόπου!

ΚΩΣΤΑΣ   ΚΛΕΙΣΙΑΡΗΣ